Home Amateur versus kenner

Amateur versus kenner

  • Gepubliceerd op: 17 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Nelleke Noordervliet
  • 3 minuten leestijd

De hernieuwde belangstelling voor geschiedenis roept bij historici gemengde gevoelens op. Als het maar geen modeverschijnsel is, dat al te makkelijk wordt ingeruild voor een nieuwe rage. Als het maar geen goedkope nostalgie is, een kinderlijk verlangen naar verhalen uit de oude doos, toen geluk nog heel gewoon was. Popularisering mag niet te dol worden.

De brave amateurs in heemschutgroepen, die in de modder van hun persoonlijke beerput naar pijpenkoppen graven en hun tuintjes omspitten op zoek naar een Romeinse munt, zijn nog wel aandoenlijk. Maar met geknepen billen kijken en luisteren de beroepshistorici naar de flierefluiters die succesvolle boeken schrijven en veelbekeken televisieprogramma’s maken, en die weleens een geschiedenisboek in hebben gekeken, maar zich niet van de allerlaatste inzichten op de hoogte stellen. Het geschil tussen Willem Melching en Geert Mak is een klassiek geval: de enthousiaste amateur staat tegenover de strenge kenner.

De kritiek van Melching op het wetenschappelijke gehalte van Maks werk is niet nieuw: te ouderwets, te hapsnap, te eclectisch, te kort door de bocht. Het antwoord van Mak op de aantijgingen bevat steevast de volgende elementen: leg toch niet op alle slakken zout, mijn visie is net zo verdedigbaar als die van een ander, wees blij dat mijn werk zo enthousiasmerend werkt dat mensen vanzelf verder gaan lezen en dan bij jullie terechtkomen.

Populaire historische werken mogen zich best meer naar een academische standaard richten. Hoe moeilijk is het je feiten te checken? Of te verantwoorden waarom je juist afwijkt van de geaccepteerde inzichten? Aan de andere kant: wie een aantrekkelijk geschiedverhaal wil vertellen kan het persoonlijke niet vermijden. Hij hoeft niet uitputtend te zijn. Zeker wanneer een grote greep wordt gedaan op [?in?, of: wanneer er grote historische lijnen worden getrokken, oid] de geschiedenis zullen er steken vallen. Het voortschrijdend inzicht van de academici is nauwelijks bij te benen en verliest zich nogal eens in de nuance: ergens moet een grens worden getrokken. Bovendien is er juist bij de wetenschappers altijd wel verschil van inzicht.

Het is een kwestie van gradatie. Iedereen maakt fouten of geeft af en toe een dubieuze interpretatie van een gebeurtenis. Maar hoeveel ons fouten, slippertjes en onnauwkeurigheden is men bereid te accepteren op hoeveel kilo tekst?

Het Historisch Nieuwsblad zelf, hoewel geneigd tot wetenschappelijke verantwoording, is er helemaal niet vies van knuppels in hoenderhokken te gooien en af en toe licht gechargeerd het historisch volkje te provoceren. Ook het stuk van Willem Melching in het decembernummer heeft een dubbele bedoeling: het wil zowel wijzen op fouten en onnauwkeurigheden als door de felle toon wat leven in de brouwerij brengen.

In de reacties op de strijd Melching-Mak komen we verschillende standpunten tegen. De Mak-aanhang neemt de meester nogal onbeholpen in bescherming. Aan Melchings kant staan de criticasters en querulanten wier tweede natuur het is elke debunking van een Bekende Nederlander met gejuich te onthalen. Allemaal niet erg interessant. Ik hoorde ook een derde reactie, met name van andere beroepshistorici: houd academische kritiek op details en interpretaties binnen de academische wereld en gun de popularisator zijn fouten; er is sprake van twee verschillende en onvergelijkbare grootheden.

Is dat waar? Gelden er andere beoordelingscriteria voor populaire geschiedenislessen dan voor academische artikelen? Ik denk het niet wat de inhoud betreft. Wel brengen medium en doelgroep zo eigen eisen en beperkingen met zich mee. De houding van de coulante beroepshistorici heeft iets minzaam neerbuigends en ook iets bangelijks: ze willen niet versleten worden voor rancuneuze kommaneukers die de aardigste man van Nederland zijn succes misgunnen. Ze pogen zich te verheffen boven het niveau van straatvechterij waarin het kleine kloppartijtje tussen Melching en Mak dreigde te ontaarden.

Het is heel gezond wanneer mensen die zich met geschiedenis bezighouden elkaar op de vingers tikken wanneer ze dat nodig vinden en vervolgens niet over en weer in een kramp schieten, maar uitleggen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. Zo kan een popularisator scherp worden gehouden en een academicus van zijn nuffige betweterij bevrijd.

Overigens ben ik van mening dat de beveiliging van Ayaan Hirsi Ali mede de verantwoordelijkheid is van Nederland.

Nelleke Noordervliet

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer