Op de klimaattop in Brazilië maken leiders van bijna tweehonderd landen afspraken over het beperken van de opwarming van de aarde. De eerste klimaattop vond plaats in Noordwijk in 1989. Toenmalig VVD-minister Ed Nijpels was de organisator. ‘Sommige landen hadden nog nooit van klimaatverandering gehoord.’
Het idee voor de conferentie in Noordwijk ontstond tijdens een wetenschappelijke bijeenkomst over het klimaat in Canada. Nijpels, destijds minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, herinnert zich die avond: ‘Ik zat te eten met vier andere milieuministers uit Oostenrijk, Zweden, Finland en Denemarken. We bespraken dat er een groot probleem op ons af komt als de wetenschappers gelijk hadden, en vonden dat we daar politiek handen en voeten aan moesten geven. Toen heb ik gezegd dat Nederland bereid was om een klimaatconferentie op ministerieel niveau te organiseren. Die heb ik vervolgens samen met de VN opgezet.’
Diverse groep landen
In Noordwijk kwamen uiteindelijk 68 landen bijeen. ‘Het was een heel gemengde groep: er waren landen bij die nog nooit van klimaatverandering hadden gehoord en absoluut niet wisten waar het over ging. En er waren landen die zich juist verzetten tegen milieumaatregelen. Die begrepen natuurlijk heel goed wat er aan de hand was.’
Aan de conferentie ging een maandenlange voorbereiding vooraf, waarin aan een voorstel werd gewerkt om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Toch liep de deal op het laatste moment spaak. ‘Het voorstel werd tijdens de klimaattop bediscussieerd, maar een aantal landen was tegen: de Verenigde Staten, Japan, Engeland en India. Uiteindelijk werd een sterk afgezwakt voorstel aangenomen.’ De landen vreesden dat de milieumaatregelen hun oliebelangen zouden schaden. ‘Het was zelfs zo erg, dat het Witte Huis de stafchef stuurde om mijn Amerikaanse milieucollega te bewaken. Hij mocht geen stap zetten zonder dat die stafchef in zijn nek hijgde,’ aldus Nijpels.
‘De Amerikaanse milieuminister werd streng bewaakt door het Witte Huis’
Achteraf gezien blijkt hoe belangrijk een akkoord in Noordwijk had kunnen zijn. ‘Het programma Nieuwsuur heeft eens uitgezocht dat de uitstoot van CO2 nu 50 procent lager zou zijn geweest als er toen een akkoord was bereikt. Klimaatwetenschapper Detlef van Vuuren heeft dat bevestigd. Je trekt je haren uit je hoofd als je bedenkt dat we er zo dichtbij waren,’ zegt Nijpels. ‘We zijn dertig jaar verder en de energietransitie is nu onomkeerbaar. Bijna wekelijks verschijnen er rapporten waarin staat dat we stappen zetten in de goede richting, maar wel te weinig stappen.’
Geen woorden maar daden
Nijpels heeft een oproep voor de wereldleiders die nu samenkomen in Brazilië: ‘Houd je aan je belofte.’ Tijdens de klimaattop van Parijs in 2015 werd afgesproken de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal twee graden Celsius boven het pre-industriële niveau, met een streven naar anderhalve graad. Om dat doel te bereiken beloofden alle landen maatregelen te nemen. ‘Maar je ziet dat een aantal landen nauwelijks iets heeft gedaan.’
Ook Nederland loopt achter, vindt hij. ‘Kijk naar China: dat is nog steeds een grote uitstoter en bouwt kolencentrales, maar het land heeft het afgelopen jaar wel meer zonnepanelen en windmolens gebouwd dan de rest van de wereld bij elkaar. Nederland heeft ook behoefte aan daadkracht. De afgelopen twee jaar zijn weggegooid voor het klimaatbeleid. Het kabinet waar we nu afscheid van nemen heeft gewoon zijn plicht verzaakt.’
Beeld: Ed Nijpels bij de presentatie van het Nationaal Milieubeleidsplan, 25 mei 1989. Foto via Nationaal Archief.
