Het onderzoek naar de middeleeuwse geschiedenis van Nederland staat onder druk. Leerstoelen en promotieplekken verdwijnen gestaag en de academische blik keert zich steeds meer naar het buitenland. En dat terwijl de Middeleeuwen volgens musea en uitgevers juist onverminderd populair zijn. ‘We hebben mensen nodig die ons door de middeleeuwse geschiedenis kunnen gidsen.’
Historicus Hans Mol stelt in de Volkskrant dat universitaire afdelingen middeleeuwse geschiedenis aan het verloederen zijn: steundisciplines als paleografie worden niet meer onderwezen, kenners van de Nederlanden zijn dun bezaaid en promotieplekken schaars. Mol vindt het problematisch dat universiteiten met de benoeming van buitenlandse hoogleraren kiezen voor een globaal perspectief. Daardoor komt specialistische kennis van de ‘inheemse’ Middeleeuwen in Nederland in het gedrang.
Bij het publiek zijn de Middeleeuwen juist erg populair. In 2018 trok Museum het Valkhof in Nijmegen nog veel bezoekers met een tentoonstelling over de middeleeuwse hertogin Maria van Gelre. Barbara Kruijsen, Hoofd Collectie bij het museum, denkt dat de Middeleeuwen aanslaan omdat ze zo modern kunnen zijn: ‘De manier waarop je een onderwerp uitwerkt is net zo belangrijk als het onderwerp zelf. Bij Maria van Gelre hebben we ervoor gekozen om met het thema vrouwelijkheid een sterke link met het nu te maken. We kijken steeds hoe we het verleden interessant en beleefbaar kunnen maken.’
Kruijsen herkent de ontwikkelingen die Mol benoemt: ‘Er is in de academische wereld sprake van verbreding van expertises. Er zijn steeds meer generalisten en steeds minder specialisten. De studie van de Middeleeuwen gaat minder de diepte in en beperkt zich meer tot de bovenlaag. Dit is voor de musea niet per se negatief, want zo kunnen we makkelijker verbanden met het heden leggen.’ Onmiddellijke zorgen heeft zij dan ook niet: ‘De Middeleeuwen hebben zoveel in zich, ik ben niet bang dat ze ooit uit de tijd zullen raken.’
Geen aanwas
Floor Jonkers, uitgever bij Omniboek, maakt zich meer zorgen. Hij ziet veel belangstelling voor populairwetenschappelijke boeken over de Middeleeuwen: ‘De boeken van historicus Dan Jones zijn enorm populair, maar ook Nederlandse auteurs als Henk ’t Jong en Luit van der Tuuk worden veel gelezen. Veel Nederlanders willen meer over deze geschiedenis leren.’
Jonkers denkt dat de academische druk zijn weerslag kan hebben op de boekenmarkt: ‘Veel van onze auteurs zijn geen jonge dertigers meer. Verminderde belangstelling voor de Middeleeuwen gaat ten koste van de aanwas van afgestudeerde historici die erover kunnen schrijven. Ook in het onderwijs komen de Middeleeuwen er te bekaaid vanaf. Daar moeten we wat aan doen, anders stokt de aanwas nog meer. We hebben echt mensen nodig die ons door de middeleeuwse geschiedenis kunnen gidsen.’
Ook Jack Veldman, directeur van themapark Archeon, herkent het beeld dat Hans Mol schetst: ‘Ik denk dat niet-Westerse samenlevingen op dit moment een populairder studieonderwerp zijn dan de Middeleeuwen in Nederland. Ze moeten meer onder de aandacht worden gebracht. Een tv-serie als Het Verhaal van Nederland helpt daarbij, maar ik verwacht ook meer inzet van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.’ Zelf denkt Veldman erover na om in zijn museum posters op te hangen waarop bekende historici jongeren aanmoedigen geschiedenis te gaan studeren.
