***

Uit de programma’s voor de Tweede Kamerverkiezingen spreekt bezorgdheid over een gebrek aan maatschappelijke samenhang. De politiek is op zoek naar een nieuwe visie op onze identiteit. Want wat is Nederland eigenlijk? Waar liggen onze wortels? En hoe moeten we het verleden interpreteren? Voor de antwoorden op deze vragen is Historisch Nieuwsblad een nieuwe serie begonnen: Typisch Nederland.

Het eerste deel in het vorige nummer ging over Willem van Oranje en het ontstaan van de Republiek. Dit keer komt de Tweede Kamer aan bod. Fractievoorzitters en twee woordvoerders geven aan welk object voor hen de Nederlandse identiteit verbeeldt en waarom. Zo wordt duidelijk hoe de Tweede Kamer aankijkt tegen ons verleden – en waar de verschillen tussen de partijen zitten.

Het slingeruurwerk van Huygens

‘Het slingeruurwerk dat Christiaan Huygens in 1656 ontwierp verbeeldt onze geschiedenis als zeevarende natie. Het staat model voor het hoge niveau van de wetenschap in de Gouden Eeuw. Ik bewonder Huygens om zijn technisch vernuft. Hij verbond een slinger aan uurwerken die tot dan toe werkten met gewichten. Een prachtige uitvinding; sinds de zeventiende eeuw is het slingeruurwerk dat hij bedacht ongewijzigd gebleven.

Huygens had van de VOC de opdracht gekregen een klok te ontwerpen die ook op zee de tijd precies aangaf. Via een nauwkeurig werkende scheepsklok zou eenvoudig kunnen worden berekend op welke lengtegraad, dus op welke positie op de aardbol, een schip zich bevond. De klok van Huygens voldeed uiteindelijk net niet – door het schommelen van een schip raakte de slinger toch te veel in de war -, maar legde wel de basis voor nieuwe ontwikkelingen. Zo zie je hoe de Nederlandse handelsgeest ook voeding gaf aan de wetenschap.’

Diederik Samsom, oud-fractievoorzitter PvdA

De verwoeste stad

‘Het beeld dat beeldhouwer Ossip Zadkine maakte naar aanleiding van het Duitse bombardement op Rotterdam in 1940, symboliseert voor mij de kracht van de Rotterdammers en van onze zeenatie. Rotterdam lag in puin, maar na 1945 staken de inwoners de handen uit de mouwen en bouwden de grootste moderne haven ter wereld, wat een geweldige impuls gaf aan onze economie.

Ze onderscheidden zich door het “Geen woorden, maar daden” van de Amsterdammers, door wie ze historisch gezien in de schaduw worden gesteld. De Nederlandse geschiedenis draait om de Republiek met Amsterdam als stralend middelpunt, maar de recente historie geeft ook Rotterdam gewicht.

Ik groeide op in Rhoon, en met mijn familie bezocht ik tweemaal per jaar Rotterdam als mijn broer en ik in de Bijenkorf in het nieuw werden gestoken. Zadkines monument op de kade in de Leuvehaven maakte grote indruk op mij. Er zat een gat in de man; ik voelde het drama, zonder dat ik het verhaal dat erachter schuilging kende.’

Alexander Pechtold, fractievoorzitter D66

De Aardappeleters

‘De Aardappeleters van Vincent van Gogh mag niet ontbreken, omdat het een mooi schilderij is en het normale leven toont. Het is in Nuenen, een doorsnee Nederlandse gemeente, geschilderd en laat het leven zien zoals het toen was. Het is 130 jaar oud en niet in opdracht van rijke mensen gemaakt. Aardappels eten is typisch Nederlands, en op het schilderij krijgen ze er zo te zien nog een kopje koffie bij. Hollandse kost en een mooi tafereel.’

Michiel van Veen, cultuurwoordvoerder voor de VVD in de Tweede Kamer

De Dokwerker

‘De Dokwerker op het Jonas Daniel Meijerplein in Amsterdam laat zien dat we zij aan zij moeten vechten tegen onrecht en uitsluiting. Het is een beeld ter nagedachtenis van de moedige Amsterdammers die op 25 februari 1941 in opstand kwamen tegen onderdrukking. Toen de Duitse bezetters ruim vierhonderd Joodse Amsterdammers wegvoerden, brak een spontane staking uit. Veel Amsterdammers legden het werk neer uit solidariteit met hun Joodse collega’s, buren en vrienden, voor wie trams, winkels, zwembaden en cafés verboden terrein waren geworden. Helaas keerde het merendeel van de weggevoerde Joodse Amsterdammers nooit meer terug. Het monument toont dat we voor elkaar moeten blijven opkomen en nooit ons hoofd moeten buigen voor machtsmisbruik.’

Emile Roemer, fractievoorzitter SP

Reiskoffer

‘Mijn grootvader kwam eind jaren zestig met zo’n harde leren koffer vanuit Turkije naar Nederland. Hij werd heel hartelijk ontvangen; zijn generatie werd zelfs verwelkomd door fanfares. De reiskoffer staat symbool voor Nederland als immigratieland.

Het kent een lange traditie van immigratie. Vanaf de zestiende eeuw zijn er veel mensen naar Nederland getrokken, omdat het bekendstond als een tolerant en gastvrij land. In jaren zestig konden jonge mannen zoals mijn grootvader meehelpen met de opbouw van het land. Omdat er een tekort was aan arbeidskrachten, wierf de Nederlandse overheid mensen in het buitenland.

Aanvankelijk dacht mijn opa dat hij na verloop van tijd weer zou teruggaan naar Turkije. Maar toen kwam mijn grootmoeder ook hierheen. Hun kinderen groeiden in Nederland op; ze raakten er steeds meer aan gebonden. Mijn eigen kinderen behoren tot de vierde generatie die hier woont.’

Tunahan Kuzu, fractievoorzitter Denk

Unie van Utrecht

‘De Unie van Utrecht dateert uit 1579 en is feitelijk de eerste Grondwet van ons land. Noordelijke en zuidelijke gewesten kwamen overeen samen op te treden tegen de Spanjaarden en maakten ook afspraken over staatkundige zaken. Het mooie is dat erin staat dat niemand vanwege zijn persoonlijke opvattingen of religie mag worden vervolgd. Dat beginsel is sindsdien onverkort overeind gebleven in Nederland. Het geeft aan waar Nederland voor staat. In veel landen moet het nog 1579 worden.’

Kees van der Staaij, fractievoorzitter SGP in de Tweede Kamer

Standbeeld van Drees

‘Willem Drees staat voor alles wat ouderen nu nog aan voordelen hebben. De bekendste regeling voor ouderen is de Algemene Ouderdomswet (AOW) uit 1957, waarvoor Drees in 1947 de eerste aanzet gaf met zijn Noodwet Ouderdomsvoorziening. Iedereen van 65 jaar en ouder krijgt tot op de dag van vandaag een uitkering van de staat. Verder zijn de laatste jaren veel voorzieningen voor ouderen juist afgebroken. Daarom moeten we Drees eren en in herinnering blijven roepen.’

Henk Krol, fractievoorzitter 50Plus in de Tweede Kamer

Hollandse meesters

‘Het is belangrijk te laten zien hoe kunstenaars in de loop der jaren onze maatschappij hebben weergegeven. Zij hebben vaak zaken aan de orde gesteld. Neem de vrouwenemancipatie. Die is in de loop der jaren op verschillende manieren door kunstenaars verbeeld. In elke tijd zijn vrouwen anders neergezet. Zo vertelt de kunst veel over een periode. Via de emancipatie van vrouwen komen we bij de emancipatie van dieren. Ook daarvan zie je een mooi overzicht als je de oude meesters naast eigentijdse kunstenaars plaatst. De stier van Paulus Potter tegenover foto’s van de bio-industrie.’

Marianne Thieme, fractievoorzitter Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer

Nachtwacht

‘De Nachtwacht schetst een tijdperk en is een van de mooiste schilderijen die we hebben. Het heeft ook internationale allure; als je in het buitenland vraagt naar een Nederlands kunstwerk, noemen veel mensen dit doek. Ik hou zelf ook erg van Rembrandt. Hij staat voor mij voor Nederland en de Nederlandse identiteit.’

Louis Bontes, fractievoorzitter van de Groep Bontes / Van Klaveren en medeoprichter van de politieke partij voor Nederland, VNL

Plakkaat van Verlatinghe

‘In het Plakkaat van Verlatinghe stelden de Staten-Generaal van Nederland op 26 juli 1581 dat de heerschappij van de koning van Spanje, Filips II, was vervallen: ze verklaarden Nederland onafhankelijk. In een land als de Verenigde Staten wordt de Declaration of Independence tentoongesteld in de Library of Congress. In Nederland zouden we onze onafhankelijkheidsverklaring ook veel meer aandacht moeten geven. Niet alleen omdat die het “geboortepapier” van ons land is, maar ook omdat die iets zegt over de waarden die mensen in ons land binden. De Statenleden verklaarden Nederland namelijk onafhankelijk van Spanje om de vrijheid van alle onderdanen te beschermen. Ze hadden de Spaanse koning gevraagd hun vrijheden, in het bijzonder de vrijheid van godsdienst en geweten, te respecteren, maar hij luisterde niet. Een leider, zo stellen de auteurs van het Plakkaat, staat in dienst van zijn onderdanen, en als hij hen niet goed behandelt, mag hij afgezet worden.’

Jesse Klaver, fractievoorzitter in de Tweede Kamer en lijsttrekker van GroenLinks

‘Het Plakaat van Verlatinghe is het geboortedocument van de Republiek. Het verdedigt de vrijheid om te geloven wat je wilt. Zo vertelt het wie wij zijn: in Nederland is ruimte voor verschil van mening en verschil in geloof. Wij zijn het eerste land dat de rechten van geloofsminderheden respecteerde, en dat maakt ons uniek.’

Gert-Jan Segers, fractievoorzitter in de Tweede Kamer en lijsttrekker van de ChristenUnie

‘Dit document stelt dat burgers het recht hebben hun vorst te verlaten als die de wetten en traditionele vrijheden van de burgers niet respecteert. Als onze koning zich ineens zou ontpoppen tot tiran, dan heeft het volk het recht een nieuwe te kiezen. Er is geen rechtere lijn in onze geschiedenis van 1581 tot nu dan deze. Het Plakkaat maakt duidelijk dat de vorst of de regering altijd ten dienste staat van het volk.’

Sybrand van Haersma Buma, fractievoorzitter in de Tweede Kamer en lijsttrekker van het CDA

‘Het Plakkaat van Verlatinghe is gebouwd op de toen revolutionaire gedachte dat als de koning niet meer goed voor zijn schaapjes zorgt, de schaapjes het dan zelf wel gaan doen. Dit document verdient een prachtige centrale plek in een museum, samen met de Pacificatie van Gent uit 1576. Daarin spraken alle gewesten van de Nederlandsen af samen te werken in een Generale Unie. De Pacificatie van Gent is te verkiezen boven de Unie van Utrecht uit 1579, omdat in de laatste afstand is gedaan van de zuidelijke gewesten.’

Martin Bosma, cultuurwoordvoerder voor de PVV in de Tweede Kamer

***

Welk object vindt u het meest typerend voor de Nederlandse identiteit? Of kiest u een erfstuk dat niet is genoemd door de politici? Mail naar redactie@historischnieuwsblad.nl en laat ons weten welk object u kiest en waarom.

***