Honderd jaar geleden, op 16 februari 1923, opende archeoloog Howard Carter de grafkamer van Toetanchamon. De vondst van het koningsgraf was wereldnieuws en spreekt een eeuw later nog steeds tot de verbeelding. Egyptoloog Olaf Kaper legt uit waarom de ontdekking voor archeologen van onschatbare waarde is. ‘Er lagen niet alleen gouden beelden in het graf, maar ook de onderbroeken van de koning.’
Waarom is de vondst van Toetanchamons graf zo waardevol?
‘Voor het grote publiek ligt de nadruk natuurlijk op de gouden objecten zoals het dodenmasker en de lijkkisten, maar voor mij is de vondst vooral belangrijk vanwege de wetenschappelijke waarde. Archeologen vonden in 1923 een volledige inventaris van een koningsgraf, iets wat in het Oude Egypte samenhing met religieuze denkbeelden. Dankzij Toetanchamon weten we wat er na de dood met een koning gebeurde.
Met 5.000 voorwerpen was het bovendien een ontzettend rijke vondst. De grafkamer was qua afmetingen beperkt, maar de hoeveelheid materiaal die in de ruimte lag was ongelofelijk. Er is zelfs mandenwerk en gedroogd voedsel gevonden. Dat spreekt minder tot de verbeelding dan een gouden masker, maar voor wetenschappers is dat enorm interessant. De verschillende materialen die in het graf zijn gevonden vertellen ons bijvoorbeeld veel over de connecties tussen Egypte en het Nabije Oosten. Er is decoratieve kunst gevonden die duidelijk door het Nabije Oosten is geïnspireerd, en textielsoorten die uit Noord-Syrië afkomstig zijn.’
Meer lezen over Egypte? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Welke bijzondere voorwerpen troffen archeologen in 1923 nog meer aan?
‘Een belangrijke categorie was kleding; het graf van Toetanchamon is de grootste textielvondst uit het Oude Egypte. Archeologen vonden bijvoorbeeld onderbroeken van de koning, maar ook een kostbare tunica uit het Nabije Oosten. Voor de koning was alles mogelijk, blijkt uit zijn garderobe. Hij droeg weefsel van ongelofelijk fijn linnen, dat op allerlei manieren geverfd en bestikt was. Dankzij afbeeldingen en graven van “gewone burgers” weten we dat Egyptenaren normaal gesproken wit linnen droegen, maar de koning mocht blijkbaar felgekleurde gewaden met gouden stiksels aantrekken. Hij moest schitteren in de zon en dankzij zijn kleding opvallen in de menigte. Dat wisten we niet vóór de vondst van Toetanchamon.’
Waarom is er juist in Toetanchamons graf zoveel teruggevonden?
‘Zijn graf is minder leeggeroofd dan dat van andere koningen. Vlak na de sluiting van het graf hebben dieven wel objecten gestolen, maar dat ging om spullen die ze gemakkelijk konden doorverkopen zoals olie en reukwerken. Gouden voorwerpen met Toetanchamons naam erop konden de grafrovers niet zomaar slijten. Daarna is het graf vergeten; tijdens de aanleg van een ander graf is er puin op gestort en later zijn er hutten op gebouwd.’
Honderd jaar geleden ontstond er een mediahype rond de vondst. Houdt het graf de gemoederen nu nog steeds bezig?
‘Zeker. In 2016 beweerde mijn collega Nicholas Reeves nog dat het graf verborgen kamers had. Inmiddels is die theorie ontkracht, maar het was een fantastisch idee. Er zijn ook spullen die we hadden verwacht aan te treffen maar nooit gevonden hebben, zoals de kronen van de farao. We hebben wel een prachtige diadeem bij de mummie gevonden, maar de kronen zijn misschien doorgegeven aan de volgende koning.’
Zijn spectaculaire vondsten als dit belangrijk voor de archeologie?
‘Absoluut. Het graf van Toetanchamon is nog altijd de populairste vondst uit het Oude Egypte, en misschien zelfs wereldwijd. Sinds de jaren zestig zijn de voorwerpen uit het graf in rondreizende tentoonstellingen te zien, en die exposities trekken nog altijd recordaantallen bezoekers. Ook het graf zelf is bijzonder om te zien. Daar hebben we als vakgebied veel aan te danken.’
