Er gaan stemmen op voor de oprichting van een Nationaal Historisch Museum. Wat zou er in een dergelijk museum moeten staan? Een journalist, een historicus, een schrijfster en een politicus stellen een Nederlands ‘Huis der Historie’ samen.
Een witte fiets, een nieuwbouwwijk uit het begin van de jaren zestig en het doelpunt van de Duitse Gerd Müller uit 1974, waarmee Nederland het wereldkampioenschap voetbal verloor. Het zijn stuk voor stuk zaken die bepalend waren voor de Nederlandse geschiedenis van na de oorlog. Het zijn dan ook dingen die thuishoren in een museum van naoorlogse Nederlandse geschiedenis, vinden aankomend hoogleraar vaderlandse geschiedenis Henk te Velde, schrijfster Judith Koelemeijer, publicist Henk Hofland en oud-politicus Aad Nuis. Wij vroegen hun om op te treden als gastconservator van een nieuw naoorlogs ‘Huis der Historie’.
Henk te Velde, aankomend hoogleraar vaderlandse geschiedenis in Leiden:
1.PvdA-verkiezingsaffiche met de slogan ‘Drees uw vertrouwen waard’
‘Dit beeld past goed in de toenmalige sfeer van verzuiling waarin van politiek leiders werd gevraagd dat zij vertrouwen uitstraalden. Aan de andere kant staat Drees met zijn gladgestreken haren en geregelde bestaan voor mij ook symbool voor het aangeharkte Nederland uit de jaren vijftig.’
2.Een nieuwbouwwijk uit begin jaren zestig
‘Zo’n nieuw huizenblok met vers asfalt waar hier en daar een auto staat is voor mij een soort decor voor wat daarna zou gebeuren. De rechte lijnen staan voor de modernistische gedachte dat je de wereld in heldere patronen kunt indelen. Daar zit ook een geloof in de toekomst achter.’
3.Beeld van een vrouwelijke toeschouwer tijdens de rondvaarttocht van de Beatles in Amsterdam in 1964
‘Dat enthousiasme waarmee de Beatles werden begroet staat voor jeugdcultuur, maar ook voor een aspect van Nederland dat we pas kortgeleden van onszelf zijn gaan ontdekken. Nederlanders kunnen er wel degelijk massaal op uittrekken omdat ze zich ergens over opwinden.’
4.De Oosterscheldekering
‘Dat is natuurlijk een mooi voorbeeld van het voortdurende gevecht van de Nederlanders tegen het water. Dit sluitstuk van de Deltawerken kan zowel open als dicht. Zo’n halfopen dam zie ik als een symbool van de discussie over buitenlanders in Nederland. Er zijn mensen die vinden dat de dam volledig dicht moet, maar in de moderne wereld waarin wij leven is een niet-doorlaatbare dam ondenkbaar.’
5.Compilatie van beelden van de viering van Koninginnedag vroeger en de vrijmarkt nu
‘Koninginnedag heeft in mijn ogen weinig met het koningshuis te maken, maar is een goede aanleiding om met z’n allen feest te vieren. Ik ben zelf van 1959 en herinner me nog goed hoe ik in de jaren zestig met mijn opgeschoren haartjes meedeed aan wedstrijden op Koninginnedag. Toen was het vooral een kinderfeest. Tegenwoordig is het een feest voor iedereen die in Nederland woont.’
Judith Koelemeijer, schrijfster en journaliste:
1.Een degelijke oude Philips-radio waaruit een uitzending van Radio Luxemburg te beluisteren valt
‘Eind jaren vijftig was op deze pan-Europese zender voor het eerst rock-‘n-roll te horen. Dat was voor veel tieners die niet veel meer dan het kerkkoor gewend waren zo’n culturele omslag. Deze zender heeft een hele generatie teenagers gevormd, onder wie mijn vader.’
2.Voorlichtingsboekje voor kinderen van het Medisch Comité Nederland-Vietnam
‘Begin jaren zeventig werd dit voorlichtingsboekje voor kinderen over de gevolgen van de Amerikaanse bombardementen op Vietnam verspreid. Op mij als zevenjarige maakte het diepe indruk. Het zegt veel over het tijdsbeeld dat zelfs kinderen toen bij die oorlog werden betrokken. Vergelijk dat eens met de huidige onverschilligheid ten opzichte van Irak.’
3.Verhaal van een moeder van tien of meer kinderen
‘Het is heel Hollands om uit een groot gezin te komen. De vrouwen die aan het hoofd daarvan stonden waren stille krachtpatsers. Door een moeder haar verhaal te laten doen vertel je ook meteen het verhaal van de emancipatie. Je laat zien wat er daarna allemaal door vrouwen is bereikt.’
4.Een speciaal hoekje voor de foto’s van Ed van der Elsken
‘Twee vliegen in één klap. Zijn oeuvre geeft een prachtig beeld van de Nederlandse naoorlogse geschiedenis. En het is meteen een ode aan een van onze beste fotografen.’
5.Een röntgenfoto van het sleutelbeen van een minderjarige asielzoeker aan wiens leeftijd wordt getwijfeld
‘Het is een symbool van hoe de overheid in de jaren negentig greep trachtte te krijgen op het vluchtelingenprobleem. De enorme bureaucratie, de gecreëerde schijnzekerheden en de aanvechtbare methoden. Ik hoop dat toekomstige bezoekers van het museum zich erover zullen verbazen hoe het mogelijk was dat vluchtelingen hier vijf jaar of langer verwikkeld konden zijn in een slepende procedure, om vervolgens alsnog massaal te worden teruggestuurd.’
Henk Hofland, publicist:
1. Foto van Soekarno die in 1948 door de Nederlanders in Djokjakarta gevangen wordt genomen
‘Deze foto is een van de beste bewijzen van de Nederlandse zelfoverschatting. In vier jaar tijd hebben wij 200.000 manschappen naar de andere kant van de wereld gestuurd om een bij voorbaat verloren oorlog te voeren. Dat hebben we destijds totaal niet ingezien.’
2.Foto van het winnende doelpunt van de Duitser Gerd Müller in de WK-finale tegen Nederland in 1974
‘Wij logeerden op dat moment op het eiland Ibiza en waren van tevoren bang dat we de finale niet konden kijken. Ergens in een gymnastieklokaaltje bleek dat toch te kunnen. Omringd door honderden Duitsers zagen mijn 14-jarig zoontje en ik het Nederlands elftal verliezen. Vooral voor mijn zoon was dit vreselijk. Ik zie ons nog teruglopen op een stil landweggetje terwijl ik dacht: als ik het in mijn macht had, dan zou ik dit willen veranderen.’
3.Foto of beelden van minister Elco Brinkman die in 1985 weigert om de P.C. Hooftprijs aan Hugo Brandt Corstius te geven
‘Dit moment markeert voor mij de laatste stuiptrekking van de verzuiling. Het was zo ontzettend bekrompen gedacht en zo’n treurige miskenning van het genie van Hugo Brandt Corstius. Niet voor niets heeft hij de prijs twee jaar later alsnog gekregen.’
4.Een brokstuk van de galerij van het Paleis van Volksvlijt aan het Frederiksplein in Amsterdam
‘De galerij had de brand van 1929 overleefd. In 1961 werd dit prachtige stuk architectuur alsnog gesloopt om plaats te maken voor het gebouw van De Nederlandsche Bank. De geschiedenis letterlijk aan puin geslagen. Ik heb daar met de tranen in mijn ogen naar staan kijken.’
5.Een witte fiets
‘Dat witte-fietsenplan was een goed idee. Jammer dat het nooit echt van de grond is gekomen. De bedenker van het plan, provo-kopstuk Luud Schimmelpenninck, heeft historische dingen gedaan.’
Aad Nuis, oud-politicus (D66) en schrijver:
1.Een scheepsmodel van de Zuiderkruis
‘Op dit schip werden Nederlandse militairen naar Indonesië verscheept. Op de terugweg nam het immigranten mee terug naar Nederland. Daarnaast werd het schip ook gebruikt om mensen te vervoeren die naar Australië emigreerden. Zelf heb ik in de jaren zestig ook op dit schip gezeten toen ik als soldaat naar Nieuw-Guinea werd gebracht. Het is voor mij symbool voor de internationale verbindingen die na de oorlog opengingen.’
2.Het bisschoppelijk mandement uit 1954
‘In deze brief verboden de Nederlandse bisschoppen alle katholieken om lid te worden van de PvdA en andere socialistische verenigingen. Het is een voorbeeld van de verzuilde samenleving. Tegelijkertijd was het ook het begin van het einde daarvan, omdat veel gelovigen deze oproep te ver vonden gaan.’
3.Een witte fiets
‘Dit was een innovatieve, praktische oplossing van een groep jonge mensen die kritiek had op het consumentisme en de “heilige koe”. Verder vind ik dit een opmerkelijk voorwerp, omdat de kleur wit in die tijd nog alleen voor onschuld stond en niet met etniciteit was verbonden. Nederland was in de jaren zestig etnisch gezien nog een volstrekt homogeen land. De kleur wit zou je nu niet meer zo argeloos kunnen gebruiken.’
4. Een hoekje met het geluid van straaljagers en een compilatie van beelden van de gekaapte trein bij Wijster in 1975
‘Deze gijzelingsactie van Molukse jongeren is het eerste voorbeeld van de problematiek van immigranten die tot een uitbarsting leidde. Tegelijkertijd was dit ook een pijnlijk wakker worden uit de droom van het kolonialisme.’
5.Het mapje euromunten dat we van minister Zalm eind 2001 kregen
‘Daarnaast zou wat mij betreft ook een tableau moeten komen met alle guldenbiljetten die we hebben gehad. Dit laat zien dat je met Europa wat wint, maar tegelijkertijd ook verliest. Die guldenbiljetten waren tenslotte veel mooier dan de eurobiljetten.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
