Home Dossiers De Verlichting Voltaire over de Republiek

Voltaire over de Republiek

  • Gepubliceerd op: 9 juli 2009
  • Laatste update 03 nov 2022
  • Auteur:
    Wim Berkelaar
  • 2 minuten leestijd
Voltaire over de Republiek
Cover van
Dossier De Verlichting Bekijk dossier

Wat maakt de Franse schrijver Voltaire (1694-1778) klassiek? Een origineel denker kan hij niet genoemd worden, veeleer een popularisator van andermans ideeën. Het geheim van Voltaire schuilt niet zozeer in zijn spectaculaire leven, ook al spreekt dat nog steeds tot de verbeelding. Het is ook niet dat hij over alles (filosofie, theologie, literatuur, geschiedenis) schreef. Nee, vooral de stijl waarin hij zijn belevenissen en zijn gedachten verwoordde, maakt hem tot een tijdgenoot.

Als wereldburger kwam Voltaire overal, dus ook in de Republiek. Dat lag voor de hand. In zijn eigen, autoritair geregeerde koninkrijk Frankrijk moest hij steeds op zijn tellen passen. In de Republiek was hij vrijer en knoopte hij tal van contacten aan. Voltaire sprak en schreef niet alleen met beroemde natuurkundigen als Willem Jacob ’s-Gravesande en Petrus van Musschenbroek en een dichter als Willem van Haren; hij kwam ook thuis bij stadhouder Willem IV, een wat ongelukkige figuur die gebukt ging onder de schaduw van zijn voorganger, stadhouder-koning Willem III.

De beschouwingen over al deze figuren zijn kostelijk om te lezen. Voltaire portretteert mensen op een manier die je niet snel vergeet. Neem Willem IV. Voltaire was in 1738 enige tijd te gast op Het Loo. De gebreken en kwaliteiten van de prins geeft hij op 6 augustus 1738 door aan Frederik de Grote.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Voltaire constateert dat ‘de demon van de ambitie’ de prins verpest: ‘Deze prins, die de gelukkigste van alle mensen zou kunnen zijn, wordt verteerd door chagrijn in zijn mooie paleis, te midden van zijn tuinen en een schitterend hof. Dat is werkelijk spijtig, want hij is verder zeer intelligent en beschikt over niet-geringe kwaliteiten.’

Ook over het verleden van de Republiek kan Voltaire onderhoudend schrijven. Natuurlijk gaat zijn bewondering vooral uit naar gelijkgezinden in de strijd tegen het bijgeloof, zoals ‘de goeie Balthasar Bekker’, de protestantse theoloog die in de zeventiende eeuw grote ophef veroorzaakte met zijn Betoverde wereld, waarin hij zich verzette tegen tovenarij en het geloof in heksen, duivels en demonen.

Jan Pieter van der Sterre (samenstelling en vertaling)

Voltaire en de Republiek. Teksten van Voltaire over Holland en de Hollanders

550 p. Atlas, euro 39,50

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer