Eind vorig jaar verscheen een rapport waarin Kofi Annan werd geadviseerd de Verenigde Naties ingrijpend te hervormen. Het lastigste onderdeel van dit rapport is het voorstel de samenstelling van de Veiligheidsraad te veranderen. De Veiligheidsraad is het enige onderdeel van de VN dat kan besluiten tot het gebruik van geweld. Over de hervorming van de Veiligheidsraad wordt al veertig jaar gedelibereerd. Dat er desondanks in al die jaren niets is veranderd, ligt aan de samenstelling van het orgaan.
De Veiligheidsraad heeft vijftien leden. Tien leden rouleren om de paar jaar, en daar heeft iedereen vrede mee. Blijven over de vijf permanente leden van de raad, die een bijzondere bevoegdheid hebben: het vetorecht. Zij kunnen elk voorstel van de raad blokkeren. Zodoende bepalen die vijf leden in feite het beleid van de Verenigde Naties in alle essentiële kwesties.
De vijf permanente leden zijn, sinds de oprichting van de VN in 1945, de Verenigde Staten, Rusland, China, Frankrijk en Engeland. Zo representeert de raad de machtsverhoudingen van een langvervlogen tijdperk, al valt te beargumenteren dat Frankrijk en China in 1945 het permanente lidmaatschap alleen hebben verworven omdat dat de Verenigde Staten en Engeland toen goed uitkwam.
Frankrijk en China waren in 1945 mogendheden van de tweede rang. Frankrijk is dat nog steeds, maar China is druk bezig een mogendheid van de eerste rang te worden. Op dit moment is alleen het permanente lidmaatschap van de Verenigde Staten en van China vanzelfsprekend; Rusland is een dubieus geval, en Frankrijk en Engeland zouden eigenlijk verwijderd moeten worden. Maar omdat het permanente lidmaatschap een laatste herinnering is aan hun langvervlogen wereldmacht, zullen Frankrijk en Engeland tot elke prijs aan die status vasthouden. En omdat zij het vetorecht hebben, kunnen zij elke hervorming blokkeren.
De enige mogelijkheid tot verandering is uitbreiding van het aantal permanente leden. Daarbij zou het zeer onverstandig zijn de nieuwe permanente leden ook het vetorecht te geven, want dat zou serieuze besluitvorming vrijwel onmogelijk maken. Mogelijke nieuwe leden die de raad representatiever zouden maken zijn: Brazilië, Mexico, Egypte, Nigeria, Zuid-Afrika, India, Indonesië, Duitsland en Japan. Die laatste twee betalen meer aan de VN dan de huidige permanente leden, met uitzondering van de Verenigde Staten.
Zelfs als de raad wordt uitgebreid – wat ik overigens op korte termijn niet zie gebeuren –, blijft het merkwaardig dat Frankrijk en Engeland het vetorecht hebben. Afschaffing van het vetorecht zou echter voor de echte Grote Mogendheden onaanvaardbaar zijn.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
