De Romeinse keizers gelden nog steeds als hét voorbeeld van tirannie. Toch waren sommige in hun tijd heel populair. Dat blijkt uit Dynastie. Opkomst en ondergang van het huis van Julius Caesar van de Britse oudhistoricus Tom Holland.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Na de moord op Julius Caesar in 44 voor Christus ontstond in Rome een gevecht om de macht. Caesars neef Octavianus kwam in 31 voor Christus als overwinnaar uit de strijd. Hij werd de eerste Romeinse keizer, met als erenaam Augustus. Dat was het begin van de Julisch-Claudische dynastie die Tom Holland beschrijft. De afstammelingen van deze dynastie regeerden tot 68 na Christus. Behalve Augustus waren dat Tiberius, Caligula, Claudius en Nero.
Wat maakt deze keizers zo interessant?
‘Deze keizers zijn hét voorbeeld van tirannie. Ze staan voor alles wat we niet willen en worden geportretteerd als monsters. Daarnaast is het interessant om te kijken waarom er op een bepaalde manier over hen is geschreven en wat deze verhalen ons vertellen.’
‘De Romeinse keizers staan voor alles wat we niet willen’
De keizers uit de Julisch-Claudische dynastie staan bekend als wrede keizers die niet geheel bij zinnen waren. Klopt dat?
‘Ze waren zeer wreed. Ze vonden dat ze alles met hun tegenstanders mochten doen. Tegenwoordig proberen wij hun gedrag te verklaren door te zeggen dat zij gek waren, een beeld dat wij hebben overgenomen van de eerste biograaf van de keizers, Suetonius. Hij schrijft dat Caligula zijn paard tot consul wilde benoemen. Maar dit is niet waar: Caligula zei dat hij zijn paard tot consul kon benoemen als hij dat wilde. Dit was een grap om te laten zien hoe machtig hij was.’
Hoe kon Nero zo geliefd zijn bij het volk?
‘Nero wist goed hoe hij het moest bespelen. Hij wist dat een machtige keizer ook acteur moest zijn. En niet zonder succes. Nero was een moordenaar en zorgde ervoor dat het Romeinse Rijk in een burgeroorlog belandde, maar toch werd zijn graf overladen met bloemen en doken in alle hoeken van het rijk nep-Nero’s op. Nero was een rockster, hij was iemand die ver boven het gewone volk uitstak.’
‘Nero was een moordenaar, maar toch werd zijn graf overladen met bloemen’
Waarom kon Augustus zo makkelijk de alleenheerschappij naar zich toetrekken?
‘Dit heeft alles te maken met Julius Caesar. Toen hij zichzelf uitriep tot “dictator voor het leven” besloten zijn tegenstanders hem te vermoorden om de oude republiek in ere te herstellen. Augustus was de enige die doorhad dat dit niet zou lukken en maakte hier handig gebruik van. Hij wist dat hij met geld en militaire overwinningen de macht naar zich toe kon trekken. Hij bracht het grootste leger dat het Romeinse Rijk ooit gekend had op de been. Dankzij zijn vermogen kon hij alle soldaten zelf betalen. Het volk profiteerde van alle investeringen die hij deed, zoals de bouw van aquaducten. Zo lukte het hem om de bevolking en de senaat aan zich te binden.’
Meer lezen over Romeinse keizers? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
‘Hij speelde zijn rol als keizer zeer vaardig, hij wilde niet de fouten van Julius Caesar herhalen. Op zijn sterfbed zei Augustus volgens de overlevering: “Heb ik mijn rol in de komedie van het leven goed gespeeld?” En dat had hij, als je kijkt naar hoeveel invloed hij heeft gehad en tot op de dag van vandaag heeft.’
U schenkt speciale aandacht aan de vrouwen achter de keizers. Waardoor hadden zij zoveel invloed?
‘De vrouwen van deze dynastie hadden het bloed van Augustus door hun aderen stromen. Dat gold als zeer waardevol, want na de dood van Augustus werd gedacht dat zijn bloed heilig was. Als een man niet het bloed van Augustus had, maar met een van diens afstammelingen trouwde, stroomde het bloed wel door de aderen van zijn kinderen. De vraag wie er met een vrouwelijke afstammeling van Augustus zou trouwen, werd daardoor zeer politiek.’
‘Mannen grepen alles aan om de vrouwen van de Julisch-Claudische dynastie hun eer te laten verliezen’
‘De Julisch-Claudische vrouwen moesten voorzichtig zijn met alles wat zij deden. Juist omdat zij zo’n machtige positie hadden, voelden de mannen zich bedreigd en grepen alles aan om de vrouwen hun eer te laten verliezen. Zij werden beschuldigd van prostitutie, vreemdgaan of het vergiftigen van tegenstanders. De enige vrouw die nergens van werd beschuldigd, was Livia, de vrouw van Augustus. Livia gedroeg zich tijdens haar leven zo voorbeeldig dat niemand haar ergens van kon beschuldigen, hierdoor was zij de machtigste vrouw binnen de dynastie.’
