Marshallplan vooral van psychologisch belang
Het is goed dat we ons af en toe herinneren dat de Verenigde Staten tussen 1948 en 1952 ruim 13 miljard dollar in de Europese economie pompten. Naar hedendaagse valuta en bevolkingsomvang omgerekend is dat 800 miljard dollar. Het motief was echter niet zozeer humanitair en ook niet economisch. De Nederlandse economie herstelde waarschijnlijk maar enkele procentpunten sneller dankzij de 1 miljard dollar Amerikaanse steun. De Marshall-dollars dienden vooral om de wanhopige Europeanen psychologisch te sterken en Jozef Stalin duidelijk te maken dat Amerika Europa ook na de verwoestende oorlog zou blijven steunen. Benn Steil stelt dan ook dat de Koude Oorlog pas echt uitbrak op 7 juli 1947, de dag dat de Sovjet-Unie de Oost-Europese landen in haar invloedssfeer verbood aan het Europese overleg over de steunverlening deel te nemen. Steil beschrijft het Marshallplan als een historisch voorbeeld van trans-Atlantische solidariteit en Amerikaans engagement met de liberale wereldorde. Hij creëert daarmee een bewust contrast met het populistische isolationisme van America First. Zijn monumentale, verhalende studie is ook waardevol door het gedegen archiefonderzoek, het gedetailleerde overzicht van de complexe steunbureaucratie en de vele prachtige beschrijvingen van de beleidsmakers die aan de wieg van de plannen stonden. Zo weten we nu dat diplomaat George Kennan zo overweldigd was toen minister George Marshall hem opdroeg het plan te ontwerpen dat hij zijn kantoor uit liep om te gaan huilen. Hun plan legde dan ook de basis voor de Amerikaanse rol als wereldmacht en voor de Europese eenwording.
Jaap Verheul is historicus en docent aan de Universiteit Utrecht.
The Marshall Plan: Dawn of the Cold War
Benn Steil
624 p. Simon & Schuster, € 29,20
Dit artikel is exclusief voor abonnees
