Vanuit de hectische Nieuwmarktbuurt in Amsterdam komt de bezoeker in de ruime, koele hal van de Zuiderkerk. Een rood kleed bedekt de vloer. De expositie 100m2NL, gemaakt door het Nationaal Historisch Museum, waarover staatssecretaris Halbe Zijlstra net heeft besloten dat het volgend jaar wordt opgeheven, is ingericht op een vide in de kerk.
De tentoonstelling wordt bescheiden afgeschermd door een wand van ongelakt hout. Opvallend genoeg lijkt ook de expositie zelf ruim en rustig, zelfs tamelijk leeg, op de kleine honderd vierkante meter die hij beslaat. Er staan maar enkele voorwerpen. Een helikopterview en gewaagde keuzes zijn altijd nodig bij een tentoonstelling. En hier zijn ze geslaagd.
Een voorbeeld: slechts drie voorwerpen – drie geschriften – vertegenwoordigen de Gouden Eeuw. Het zijn het Plakkaat van Verlatinghe, een aandeel van de VOC en de Statenbijbel. De makers leggen hun keuze uit in de tekst en geven hun visie op de Gouden Eeuw. Fijn is dat de tekst van het Plakkaat in een boekje staat dat iedere bezoeker meekrijgt. Zo kun je hem op je gemak lezen.
Een angstaanjagende vernieuwingsdrift – dat is het beeld dat soms oprees uit interviews met de directeuren van het Nationaal Historisch Museum. Experimenten blijven hier echter keurig in dienst van de inhoud. Een voorbeeld: een filmfragment over de Beeldenstorm vergelijkt oud-Hollandse beeldenstormers met Egyptische opstandelingen, een paar maanden geleden. Ruiters drijven de Egyptische opstandelingen uiteen. Bach klinkt op de achtergrond. Gedurfd, maar het werkt. Ineens kun je je de beeldenstormers voorstellen.
Ondanks de beperkte ruimte is de expositie erg leerzaam. Dat is vooral de verdienste van alle filmpjes. In de eerste ruimte gaat een tekenfilm over de tijd van prehistorie tot en met de Middeleeuwen. Kleine schematische tekeningetjes verbeelden terpen, Vikingschepen, kloosters en kastelen. Eigenlijk erg droog. Toch is het filmpje leuk. Hamergeklop kondigt de bouw van kloosters aan, hoefgetrappel en gebries de riddertijd. De tekeningen zijn mooi.
De film over de Gouden Eeuw geeft leuke cijfers: over de prijs van tulpen – duurder dan de Nachtwacht – en over vrouwen in besturen. De filmtafel aan het eind is helemaal een feest. Uit een weelde aan fragmenten kun je kiezen voor Troelstra, Mussert of de ontdekking van de gasbel in Slochteren.
Veel beelden zijn onbedoeld grappig. Die van bisschop Bekkers bijvoorbeeld, als hij uitlegt waarom voorbehoedsmiddelen in 1963 plotseling acceptabel zijn: ‘Geboorteregeling – spreiding van de geboorte – is iets heel anders dan geboortebeperking.’ Besnorde kunstenaar Karel Appel is niet te missen: zijn plamuurmes en spuitbus hanteert hij als een leeuwentemmer een zweep. Luister tot slot naar Shocking Blue of Johnny Jordaan met de Klaverjasclub, en je humeur kan niet meer stuk.
Twee minpuntjes: het boekje is voor de gemiddelde bezoeker te klein en daardoor onleesbaar, en de tentoonstelling is in het weekend dicht(!). Maar al met al is 100m2NL goed gelukt. Zonde dat we niet meer gaan zien van het Nationaal Historisch Museum!
100m2NL
Nationaal Historisch Museum
Zuiderkerk, Zuiderkerkhof 72, Amsterdam. Tot en met 9 september. Open ma-vr 10-17 uur, in het weekend gesloten. Info: 088-020 22 00 of www.innl.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
