Home Sympathie voor de RAF

Sympathie voor de RAF

  • Gepubliceerd op: 5 november 2007
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Doeko Bosscher
  • 3 minuten leestijd

Tussen 1968 en 1998 kampte de Duitse Bondsrepubliek met links terrorisme. De ‘Baader/Meinhof-Bande’ en de daaruit ontstane Rote Armee Fraktion (RAF) begonnen met harde politieke actie en geweldpleging. Geleidelijk namen zij hun toevlucht tot moord als middel om hun visie te verkondigen, en op het laatst bestond het doel voornamelijk nog uit wraak voor de tegenmaatregelen van de staat. De spiraal van geweld die zo ontstond dwong ook buitenlandse toeschouwers tot een duidelijk standpunt.

In Nederland was dat nog meer het geval nadat de strijd zich naar hier had verplaatst. Op 22 september 1977 stierf de Utrechtse politiebrigadier Kranenburg door kogels uit een pistool van het RAF-lid Knut Folkerts. Later zouden er bij een schietpartij in Limburg nog meer Nederlandse doden vallen. Het proces tegen Folkerts en enkele mede-RAF-leden bracht niet alleen enorm veel publiciteit op gang, het bood ook een gelegenheid aan iedereen die ook maar iets van Duitsland vond – en aan elke Nederlander met linkse of rechtse denkbeelden – zijn medeleven met of afkeer van de verdachten te betuigen.

De geschiedenis van de RAF werd daardoor ook Nederlandse geschiedenis. Wie de geografie en de inhoud van het toenmalige, al dan niet extreme, linkse denken in ons land wil leren kennen, kan vanaf nu het best beginnen bij Jacco Pekelders boek over de commotie die het proces-Folkerts teweegbracht.

Pekelder heeft alles in huis voor een mooie studie over het verschijnsel ‘Nederlandse sympathie voor de Rote Armee Fraktion’: grondige onderzoekservaring met Nederlands-Duitse betrekkingen (getuige zijn proefschrift over Nederland en de DDR) en een goede hand van schrijven. Zijn boek, waarin een lange rij ‘solidaire’ comités en individuen, onder aanvoering van advocaat Pieter Herman Bakker Schut die een aantal RAF-leden verdedigde, de revue passeert, is van begin tot eind boeiend en informatief. Het is bovendien gebaseerd op uniek nieuw materiaal: het archief van Josephine Dubois-Brinkmann, een van Folkerts’ advocaten, en wat Pekelder te weten is gekomen door zelf met Folkerts te praten.

Al met al geeft het boek wel diverse voorbeelden van zuivere motieven (bezorgdheid over de rechtsstaat) en indrukwekkend mededogen met slachtoffers van staatsoppressie, maar wekt het vooral huiver. Nog het meest opvallend is het gebrek aan consistentie en eenheid onder de linkse ‘sympathisanten’. Sommigen van hen zaten nooit verlegen om argumenten om terrorisme goed te praten – al liep de steun voor de RAF na de dood van Kranenburg aanzienlijk terug – maar al strijdend voor de goede zaak vocht men ook elkaar de kerk uit. Zo ontstond een heel landschap van linkse kerkjes, die allemaal hun eigen rechtsstaat definieerden.

Heel in de verte wringt er iets in de conclusies van dit boek. Pekelder moet van terrorisme niets hebben, dat staat vast, maar door zijn zorgvuldig gekoesterde inlevingsvermogen balanceert hij soms moeizaam op het slappe koord tussen ‘begrijpen’ en ‘begrip hebben’. Met harde uitspraken is hij voorzichtig – behalve met de claim dat deze studie het hele verhaal vertelt.

Aan het begin van zijn onderzoek stelde Pekelder zichzelf twee vragen, die op deze manier gecombineerd eigenlijk van politieke aard zijn: waarom stonden de advocaten in de rij om de in Nederland gearresteerde RAF-leden hulp te bieden, en waarom is dat bij de moslimterroristen van vandaag niet meer het geval? Aan de tweede vraag komt hij niet toe, wat hem nauwelijks te verwijten valt. Het is jammer dat ook het antwoord op de eerste vraag wat in de lucht blijft hangen.

Sympathie van advocaten en belangenbehartigers voor de underdog, die een gevangene bijna vanzelf is, siert elke rechtsorde. Het probleem was dus niet zozeer dat de RAF-leden steun kregen, als wel dat die steun de bestaande rechtsorde vaak met een schep zout nam. De RAF-sympathisanten namen ervan over wat hun beviel en negeerden de rest. Waar ligt de grens tussen de rechtsstaat van de een en die van de ander? Met een iets doortastender eigen moreel oordeel had Pekelder zijn lezers meer houvast gegeven in die discussie.

Doeko Bosscher is hoogleraar eigentijdse geschiedenis aan de Universiteit van Groningen.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer