Home Studie over Deventer patriotten wint De la Courtprijs

Studie over Deventer patriotten wint De la Courtprijs

  • Gepubliceerd op: 9 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jan Dirk Snel
  • 2 minuten leestijd

Clemens Hogenstijn is de winnaar van de De La Courtprijs van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen (KNAW). Hij ontving de prijs maandag 13 februari jongstleden voor zijn vuistdikke studie Het Algemeen welzijn van het Volk, over de patriottenbeweging in Deventer, waarop hij vorig jaar januari in Nijmegen promoveerde.

De De la Courtprijs wordt eens in de drie jaar toegekend voor wetenschappelijk onderzoek in de alfa- en gammawetenschappen dat zonder honorarium, dus in feite in de vrije tijd, is verricht. Clemens Maria Hogenstijn (1948) is beleidsmedewerker voor cultureel erfgoed bij de gemeente Deventer. Zijn onderzoek is volgens de jury ‘zeer gedegen’, en zijn boek zet ‘een genuanceerd tijdsbeeld neer van Deventer in de brede context van de Republiek’.

Hogenstijn beschrijft hoe zich in de zeven jaar vanaf ongeveer 1780 tot aan het neerslaan van de Nederlandse Revolutie in 1787 in Deventer een levendige intellectuele en politieke strijd ontwikkelde. Deventer was een van de belangrijkste brandhaarden van nieuwe politieke denkbeelden in de Nederlandse Republiek. Hogenstijn analyseert uitvoerig hoe enkele eeuwen van westers denken over natuurrecht, volkssoevereiniteit, het algemeen belang, de gelijkwaardigheid van mensen, en geloofs- en meningsvrijheid ineens tot praktische uitwerking kwam in een levendige stedelijke gemeenschap.

De Deventer patriotten wisten een groot deel van de bevolking te mobiliseren. Ze probeerden een nieuw regeringsreglement in te voeren, waarvoor Amerikaanse constituties – waarin grond- en mensenrechten helder omschreven werden – model stonden. Maar uiteindelijk gingen de gilden, die de patriottenbeweging aanvankelijk steunden, dwarsliggen.

Gevestigde belangen gaven de doorslag. Rechtsgelijkheid voor alle burgers betekende immers dat de gilden, waarvan alleen de heersende gereformeerden lid waren, moesten worden opengesteld voor belijders van alle godsdienstige richtingen. Dat was een te zware aanslag op de economische status-quo.

Deventer geleerden en politici oefenden tot ver buiten de stadsgrenzen invloed uit op het publieke debat. Een van de leidende theoretici was de Deventenaar Rutger Jan Schimmelpenninck, die de laatste Nederlandse raadspensionaris zou worden. Belangrijker waren nog F.A. van der Marck, hoogleraar aan het plaatselijke Athenaeum, en de jurist Gerhard Dumbar jr., die historisch onderzoek dienstbaar maakte aan politieke innovaties.

C.M. Hogenstijn, Het Algemeen Welzijn van het Volk. Een politiek- en rechtshistorische studie van Deventer in de Patriottentijd. 725 p. Rechtshistorische reeks van het Gerard Noodt Instituut, euro 50,00

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Artikel

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport

In het eindrapport van de Raad voor de Luchtvaart uit 1994 over de oorzaken van de Bijlmerramp stond een fout: op een routekaart van de rampvlucht was het moment waarop het vliegtuig twee motoren verloor, verkeerd aangegeven. Een oud-onderzoeker van de Raad, Henk Pruis, ontdekte de fout onlangs. Hij denkt dat die voeding heeft gegeven...

Lees meer
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Interview

Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior

Veertig jaar geleden blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Er viel één dode. De Nederlander Martini Gotjé was aan boord toen de bommen ontploften. Voor Greenpeace brak een nieuwe periode aan. Op 10 juli 1985 blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Het schip lag in...

Lees meer
Scène uit The teacher who promised the sea
Scène uit The teacher who promised the sea
Recensie

‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat het Franco-verleden nog springlevend is

Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...

Lees meer
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Artikel

Amerikaanse president zet politie en leger in tegen ongewenst verklaarde immigranten

Tijdens het presidentschap van Woodrow Wilson sloeg de Amerikaanse overheid met harde hand stakingen neer, deporteerde duizenden migranten en liet racistisch geweld tegen zwarten ongestraft. Daardoor kwam de democratie hevig onder druk kwam te staan, net als nu onder Donald Trump.

Lees meer