Stille getuigen: Het graf van Greet Hofmans

De geschiedenis laat haar sporen na. Monumenten, voorwerpen en graven herinneren aan bijna vergeten personen. Hun verhaal wordt hier verteld. Deze keer het graf van Greet Hofmans (1894-1968) op begraafplaats Zorgvlied te Amsterdam.

Een kleine witte steen met slechts haar naam en twee data siert het graf van Greet Hofmans. Hij ademt eenvoud, de laatste rustplaats van de gebedgenezeres die vooral bekend werd door ‘de affaire’. Hofmans was afkomstig uit een arm gezin met een ziekelijke moeder. ‘Ik heb een keihard leven gehad’, vertelde ze later. ‘Ik had het heel zwaar, maar ik dacht dat is de vuurproef, dit hoort er bij, je wordt getest.’ De administratief medewerkster is nooit getrouwd. Al voor de Tweede Wereldoorlog verkeerde ze in theosofische kringen. Begin 1946 werd ze geroepen door het hogere. ‘Het was geen vervoering. Geen extase. Ik zag de altijd openstaande bron waaruit ik mijn werk kan doen. Een concreetheid, een feitelijkheid die iedere fantasie tot nul reduceert.’
        Deze even schimmige als mystieke boodschap sloeg aan bij het publiek. Hofmans ging zieken opdragen ‘als eigendom van God’. Zij was naar eigen zeggen ‘een tussenschakel tussen de betrokkene en de verlossende werking’. Patiënten ontvingen via haar een ‘totaal levensinzicht’, een ‘enorme verruiming’, een ‘geweldige vervoering’ en vonden daardoor genezing. Hofmans ontving honderden gelovigen op urenlange bijeenkomsten in Amsterdamse zaaltjes? Bidden, hand opleggen, lezingen?). Enige tijd later werd zij door de al even zweverige evangelist J.W. Kaiser geïntroduceerd in de polder-beau monde.
        Het koninklijk paar nodigde haar in 1948 ten paleize uit. Hofmans kon, zo werd gehoopt, de oogkwaal van prinses Marijke (later Christina) genezen. ‘Als het geen kwaad kan, doet het misschien wel goed’, meende prins Bernhard pragmatisch. Twee jaar later wees hij Hofmans de deur omdat hij haar invloed op zijn vrouw te groot achtte. De gebedsgenezeres trok zich terug in Baarn, waar de koningin haar regelmatig bezocht. Tot een verbeterd gezichtsvermogen van de jongste prinses leidde dit alles niet.
        In 1956 publiceerde Der Spiegel, waarschijnlijk getipt via Bernhard, een artikel over ‘de Raspoetin van het Nederlandse hof’. Hofmans zou politieke invloed uitoefenen, het koninklijk huwelijk zou op springen staan, er zou een staatsgreep zijn gepland. Een commissie van drie wijze mannen bezwoer de crisis. Juliana verbrak op hun gezag alle contact met Hofmans en haar getrouwen aan het hof. Bernhard vertelde zijn biograaf: ‘Mijn vrouw zei: In het landsbelang zal mevrouw Hofmans vertrekken en zal ik deze mensen ontslaan, maar tegen mijn wil, omdat iedereen het bij het verkeerde eind heeft’. Volgens de prins-gemaal hebben ze elkaar nooit meer gezien.
        Hofmans leefde teruggetrokken na de affaire. In een interview suggereerde ze dat Engelandvaarders haar uit de weg hadden willen ruimen en dat ze twee jaar lang beschermd was door de politie. In Baarn ging ze door met het houden van bijeenkomsten waar ze mensen ‘uit alle delen van het land’ ontving. Ook droeg ze zieken per brief op aan God. De kritiek en de benaming ‘Raspoetin’ liet ze langs zich afglijden. ‘De persoon is niet belangrijk. Ik ben een vrij middelmatig mens. Ik heb helemaal geen speciale begaafdheid of talent. Mijn werk laat niet toe dat ik door kritiek verbitterd zou zijn.’
        Over de oprechtheid van Hofmans verschillen de meningen. Sommigen, zoals H.J.A. Hofland in zijn boek Tegels lichten, schilderen haar af als een intrigant die ‘met grote virtuositeit … tweedracht en onrust’ wist te scheppen. In de top twintig van Nederlandse kwakzalvers eindigde ze onlangs als veertiende, net voor Jomanda. Anderen menen dat Hofmans oprecht geloofde dat ze door God was uitverkoren; ze was een eenvoudig mens en volstrekt niet geïnteresseerd in geld. Greet Hofmans overleed in 1968. Vergeten is de gebedsgenezeres niet: verse bloemen zijn door bezoekers achtergelaten op haar graf.