Home STELLING Laat oude helden op hun sokkels staan

STELLING Laat oude helden op hun sokkels staan

  • Gepubliceerd op: 20 september 2017
  • Laatste update 25 mei 2023
  • 4 minuten leestijd
STELLING Laat oude helden op hun sokkels staan

Martin Sommer

‘Dat spreekt mij zeker aan. Want al die omstreden standbeelden zeggen iets over ons eigen verleden. En ze doordringen ons ervan dat mensen er vroeger heel andere denkbeelden op na hielden dan wij tegenwoordig. Zo had eeuwen geleden niemand moeite met slavernij. Maar als je daarover begint, wordt het je ernstig kwalijk genomen. Terwijl je over de geschiedenis juist vrijuit van gedachten moet kunnen wisselen. 

En wat is er eigenlijk mis met het standbeeld van Coen? Er is toch geen voorbijganger die erbij gaat staan juichen en roept dat we een massamoord op de Banda-eilanden nog eens over zouden moeten doen? Het begint met het neerhalen van Coen, en waar eindigt het? In Den Haag staat een standbeeld van oud-premier Willem Drees. Onder zijn politieke verantwoordelijkheid vonden de politionele acties plaats. Weg met dat beeld! En het beeld van Wilhelmina op het Rokin in Amsterdam – kan dat nog, nu zoveel mensen vinden dat zij in de oorlog te lang zweeg over de Jodenmoord? 

Ik moet ook denken aan W.F. Hermans, die onder de apartheid Zuid-Afrika bezocht, waarop de Amsterdamse PvdA-fractie al zijn boeken uit de bibliotheek wilde laten verwijderen. Wat begint met het zuiveren van de doden, eindigt immers met het zuiveren van de levenden.’
 

Beatrice de Graaff

‘Elke generatie vecht de oorlog van de vorige uit, maar dan als farce. Een oorlog tegen standbeelden is net zo zinloos als misleidend. Want de geschiedenis vlak je er niet mee uit. Toch kunnen we de huidige history wars ook niet zomaar terzijde schuiven. Nieuwe generaties en nieuwe bevolkingsgroepen hebben het recht hun eigen geschiedenis te schrijven. Ook wanneer die botst met de oudere. Het is daarbij de uitdaging om de geschiedenis als complex en veelvoudig geheel te laten bestaan.

Neem Duitsland. Daar heeft men met schade en schande geleerd hoe om te gaan met “schuldige monumenten”. Daar is de Muur na 1989 meteen afgebroken, en alle Lenins en Stalins zijn van hun sokkel gehaald. Daarna zijn er toch op een aantal plaatsen stukjes Muur teruggeplaatst; sommige DDR-monumenten zijn expres gespaard – met het oog op het historisch besef van die nieuwe generatie. 
De crux is echter dat de context van deze artefacten fundamenteel is veranderd én dat dat duidelijk is aangegeven. Bij de resten van de Muur staan bordjes; Lenin en Stalin zijn in een museale context, mét toelichting opgesteld. Gevoelde onderdrukking kan niet worden uitgewist, maar moet worden toegelicht. Tegelijk hebben de Duitsers nieuwe standbeelden opgericht, voor de nieuwe helden van de revolutie. Beide verdienen hun sokkel, als het onderschrift maar helder is.’
 

Felix Klos

‘Het verdwijnen van “oude helden” uit het straatbeeld zou organisch en geleidelijk moeten gaan. Met oog voor het gewicht van de geschiedenis en de behoeftes van het heden. Misschien wel zoals het recentelijk ging in het Cubaanse Havana, waar een standbeeld van Julio Antonio Mella (1903-1929) – de oprichter van de eerste communistische partij in Cuba – moest plaatsmaken voor een splinternieuwe Gucci-boetiek. Het incident leek wel verzonnen als metafoor voor de opkomst van het kapitalisme in het land van Raúl Castro.

Je zou alleen nog willen dat het beeld van Mella voor het nageslacht was bewaard. We mogen geen voorbeeld nemen aan de middeleeuwse christenen, die vol leedvermaak de bronzen ruiterstandbeelden van heidense Romeinse keizers lieten omsmelten. Daarom hebben we nu alleen nog het standbeeld van Marcus Aurelius over – en dat alleen maar omdat de vandalen dachten dat het een beeld van de christelijke keizer Constantijn betrof.

Standbeelden zijn symbolen van de waarden van een gemeenschap. Historische personen waarvan we weten dat ze misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan, zouden we eigenlijk niet moeten omsmelten, maar op een radicaal andere manier moeten presenteren. Met behulp van plaquettes en tentoonstellingen zouden de “oude helden” kunnen worden ingezet als ontstekingsvonk voor nieuwe gesprekken over pijnlijke periodes uit het verleden.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 10 - 2017

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer