Home Stad en land

Stad en land

  • Gepubliceerd op: 14 april 2004
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maurice Blessing
  • 3 minuten leestijd

‘De vorige keer hadden we ‘m zo, hè Co?’ Dirk Treur (70), voormalig akkerbouwer, drijft zijn spade de zandgrond in. Co Wies (62) assisteert hem met de prikstok. ‘Hier moet ie toch ergens zitten!’ Lijdend voorwerp van de spitpartij is een metershoge groene puist die hier, aan de IJweg bij Hoofddorp, de kop opsteekt.

 

De voorbijsnellende fietsers weten het waarschijnlijk niet, maar deze ‘puist’ laat zich vergelijken met de piramiden van Gizeh en de Chinese Muur. Onder het gras gaat namelijk een batterij schuil die ooit deel uitmaakte van de Stelling van Amsterdam. Dit van oorsprong negentiende-eeuwse verdedigingsstelsel werd in 1996 toegevoegd aan UNESCO’s Lijst van het Werelderfgoed, waarop ook bovengenoemde wereldattracties staan.

De Stelling was gebaseerd op het onder water laten lopen (inunderen) van stukken land, ter verdediging van de stad Amsterdam. Daar zouden de Nederlandse soldaten zich in geval van oorlog in laatste instantie kunnen terugtrekken. De commandant zou vanuit het Amstelhotel de troepen aanvoeren.

De Stelling bestond niet alleen uit een 135 kilometer lange dijk (de Geniedijk), met forten op regelmatige afstand, maar ook uit een ingenieus sluizensysteem dat de dijk met 40 centimeter diep water moest omringen – precies 40 centimeter, zodat er buiten de linie niet gemarcheerd, maar ook niet gevaren kon worden. Daarnaast werden kanalen, kaden en uitvalswegen aangelegd, en magazijnen, kazernes en kruitfabrieken gebouwd. Zelfs bakkerijen en een graanpakhuis maakten deel uit van het plan – de soldaten en de bevolking moesten een negen maanden durende belegering kunnen doorstaan.

De verdedigingslinie doorsnijdt de gemeente Haarlemmermeer ter hoogte van Hoofddorp. Maar de leden van de lokale historische vereniging Meer-Historie menen dat het gemeentebestuur zich weinig aan het stukje Werelderfgoed gelegen laat liggen. Co Wies klaagt over het toenemende verval van het monument. We passeren inderdaad bakstenen bruggen met flinke scheuren, batterijen met roestend staal- en ijzerwerk en rottende houten sluizen. Van de dijk zelf zijn grote stukken weggesnoept voor de aanleg van rijwielpaden, autowegen, een spoorlijn en bedrijfsgebouwen.

‘De gemeente zegt dat er geen geld is voor onderhoud,’ vertelt Wies. ‘Maar wat er nu van de Stelling verdwijnt, is voor altijd verdwenen.’ Meer-Historie zet zich in om de historische bewustwording in de Haarlemmermeer te vergroten. Niet alleen door discussieavonden te organiseren, maar ook door de verhalen op te tekenen van bewoners die het monument in betere tijden hebben gekend. Bijvoorbeeld Dirk Treur, die sinds zijn geboorte heeft gewoond op boerderij Meerzorg, recht tegenover de batterij aan de IJweg.

Treur verhaalt hoe hij als kind met zijn twee zusjes in ‘het fort’ speelde waar zijn vader in ’14-’18 nog gelegerd was. ‘Je kon je in die gangen prachtig verstoppen.’ Op papier heeft hij de indeling getekend zoals hij die zich kan herinneren: tien nauwe ‘cellen’ en een opslagruimte, mogelijk voor munitie.

Hij plant zijn schop in de heuvel, en al snel stuit hij op een stuk gewapend beton met een rond gat erin. ‘Aan het eind van de oorlog hadden de Duitsers grote behoefte aan ijzer,’ vertelt Treur. ‘Daarom boorden ze gaten in het beton om het met dynamiet op te blazen en zo het ijzer te kunnen verwijderen.’

Hij kan zich nog herinneren dat zijn familie gewaarschuwd werd om binnen te blijven. ‘Ik zie die soldaten nog steeds achter een boom staan, terwijl ze hun gezichten verborgen achter hun schoppen.’ Maar binnen was het ook niet veilig. ‘De stukken steen vlogen bij ons door de ruiten.’ De volgende dag had het Duitse leger de schade netjes hersteld, dat wel.

De veronderstelde opmars van het geallieerde leger op Dolle Dinsdag in 1944 deed de Duitsers hun sloopwerk halsoverkop staken, zodat de helft van de batterij gespaard bleef. Die restanten liggen nu goed verborgen onder het gras. Wies: ‘Ze zouden toch op z’n minst een informatiebordje kunnen plaatsen?’

Stichting Meer-Historie, Vliegersplein 29, 2141 VC Vijfhuizen. Internet: www.meerhistorie.nl De periodiek Meer-Historie verschijnt viermaal per jaar, euro 4,00. 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer