Home Snouck – Wim van den Doel

Snouck – Wim van den Doel

  • Gepubliceerd op: 23 feb 2021
  • Update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Eric Palmen
Snouck – Wim van den Doel

Christiaan Snouck Hurgronje ging tot het uiterste voor zijn onderzoek naar de islam. Hij liet zich zelfs besnijden en nam deel aan de hadj. Maar hij waarschuwde ook voor de gevaren van deze religie.

Wim van den Doel is niet de eerste biograaf van Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936), de ‘oriëntalist’ die de islamstudie in Nederland op de kaart heeft gezet en zijn stempel heeft gedrukt op de koloniale politiek in Nederlands-Indië. Theo Juynbol en Philip Dröge gingen Van den Doel in respectievelijk 1901 en 2017 voor. Maar Juynbol beperkte zich tot een hagiografische levensbeschrijving van nauwelijks vijftig pagina’s en Dröge liet zich te zeer meeslepen door het spectaculaire levensverhaal van Snouck Hurgronje. Van den Doel schetst het portret van een complexe man, wiens ideeën over de rol van het koloniale bestuur in de Indische archipel niet in oneliners te vangen zijn.

Snouck riep op tot een krachtige militaire onderwerping van de buitengewesten, zoals Atjeh en Lombok, maar hij deed dat met het oog op de toekomst. Volgens hem hield de islam met zijn rigide geloofsovertuigingen over de komst van de wereldheerschappij over de niet-gelovigen de vooruitgang van de regio tegen. De misvatting onder met name koloniale bestuurders, dat de islam in de archipel niet meer dan een sluier zou zijn, bestreed Snouck te vuur en te zwaard. Nederland had een missie te vervullen. Alleen door voorspoed en rechtszekerheid te brengen zou dat het pleit van de fanatieke broederschappen en godsdienstleraren winnen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Snouck was een etnoloog pur sang. Hij liet zich voor zijn onderzoek in Mekka als 28-jarige besnijden en voldeed aan alle religieuze verplichtingen van de hadj. Die ‘tijdelijke accommodatie’ was noodzakelijk om ‘den Mohammedaan’ te leren kennen. Maar hoe tijdelijk was tijdelijk? Snouck huwde twee keer een moslima in Nederlands-Indië. Toen Cambridge hem uitnodigde een leerstoel te bezetten vroeg hij zich af wat hij er als ‘halb-muhammedanischer verwildter Kulturmensch’ te zoeken had, zoals hij een vriend schreef.

In 1907 keerde hij terug naar Leiden. Daarmee liet hij zijn gezin op Java voorgoed achter. Door het drama van de Eerste Wereldoorlog verloor hij zijn geloof in de beschavingsmissie van het Westen. Intussen rekende hij rigoureus af met elke vorm van rassenwaan. Islam en christendom hadden volgens hem één ding met elkaar gemeen: beide geloofden dat de mens afstamde van een oerpaar. Die oorsprongsmythe was niet te rijmen met welke vorm van racisme of antisemitisme dan ook. Snouck, zo maakt Van den Doel duidelijk in deze magistrale biografie, was als kind van zijn tijd zijn tijd ver vooruit.

Eric Palmen is historicus.

 

Snouck

Wim van den Doel

448 p. Prometheus, €49,99

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 3 - 2021

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer