Signalementen

Omdat dit nummer is gewijd aan Verleden van Nederland deze keer uitsluitend boeken over de Nederlandse geschiedenis.

Reggie Baay
De njai. Het concubinaat in Nederlands-Indië
302 p. Atheneum-Polak & Van Gennep, € 18,95
Mooi boek over een onderwerp waar lange tijd over is gezwegen. In Nederlands-Indië bestond altijd een mannenoverschot. Daar werd een praktische oplossing voor gevonden: het concubinaat. De soldaten, planters of ambtenaren gingen samenleven met een Indonesische, Chinese of Japanse vrouw. Zo’n vrouw werd een njai genoemd. Reggie Baay, zelf kleinkind van een njai, sprak met hun kinderen en kleinkinderen en verzamelde unieke foto’s. Het verhaal van de njai is er een van rechtsongelijkheid, economische afhankelijkheid, seksuele slavernij en verdriet over kinderen die niet door hun moeder mogen worden opgevoed.
Meer Indië: Janneke Adama van Scheltema beschrijft de herinneringen aan haar tijd als kind in Nederlands-Indië in Blanke koelies (183 p. KIT Publishers, € 15,00). Over de aanval op Pearl Harbour, de internering in een Jappenkamp en de terugkomst naar Nederland, waar in de haven van Amsterdam Nederlandse werknemers (blanke koelies) de schepen uitlaadden.
Fotohistoricus Louis Zweers stelde Indië in vervlogen tijden samen (144 p. Terra, € 14,95), een fotoboek met familiekiekjes die het dagelijks leven tussen 1900 en 1930 tonen.

Jan Blokker, Jan Blokker jr. en Bas Blokker
Nederland in twaalf moorden. Over identiteit, tolerantie en nuchterheid
224 p. Contact, € 19,95
In een interview met Historisch Nieuwsblad in maart 2005 zei Jan Blokker: ‘Andere mensen vermoorden, opwinding, moskeeën in brand steken. Als er iets Nederlands is, dan is het wel de kerk van de tegenstander in de fik steken. We zijn een raar volk.’ Nederland in twaalf moorden, een boek en tegelijkertijd een televisieserie bij Teleac vanaf twaalf oktober, gaat over vaderlandse intolerantie, hysterie, nationalistische poeha, religieuze bekrompenheid en xenofobie. Niks: nuchterheid, tolerantie, bescheidenheid en gastvrijheid, zoals Nederlanders zichzelf graag zien. Mooi dwars boek met aandacht voor de moord op Theo van Gogh, Bonifatius, de gebroeders De Witt, Van Speijk, en voor Colijn en de oorlogsmisdaden op Lombok.

Llewellyn Bogaers
Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600
2 delen, 816 en 310 p. Levend verleden Utrecht, € 49,95 en € 19,95
Zeer degelijk onderzoek naar middeleeuws Utrecht waarop de auteur enkele maanden geleden promoveerde bij Willem Frijhoff. Zij beschrijft het buurtleven, de armenzorg, de broederschappen en processies en laat zien dat er een grote mate van saamhorigheid en een vanzelfsprekende religiositeit bestond. Na 1300 verandert dit. Steeds vaker plaatsen welgestelden persoonlijke monumentjes in de kerk. Zij rechtvaardigen dit met een beroep op hun zielenheil. De kerk wordt steeds meer het domein van gemeenschapjes. Dit leidt tot een tweedeling van de samenleving. En dat is weer de voedingsbodem voor de Reformatie.

Roelof van Gelder
Zeepost. Nooit bezorgde brieven uit de 17de en 18de eeuw
276 p. Atlas, € 22,95
In de National Archives van Engeland bevinden zich veertigduizend Nederlandse brieven uit de periode tussen het midden van de zeventiende eeuw en de Napoleontische tijd, die de Engelsen aantroffen in gekaapte schepen. Het gaat om brieven van gewone Nederlanders aan hun verwanten ver over zee en vice versa. Roelof van Gelder, redacteur van NRC Handelsblad en auteur van het mooie Naporra’s omweg. Het leven van een VOC-matroos (2003) mocht er een half jaar lang in grasduinen. Voor Zeepost stelde hij een representatieve selectie samen. Een wanhopige zeemansvrouw schrijft haar man op een oorlogsschip van Michiel de Ruyter, een ongeruste jongen in Vlissingen smeekt zijn broer in West-Indië naar huis te komen en een zekere Jetje in Paramaribo richt in 1795 een desperate liefdesbrief aan de zeeofficier die haar verlaten heeft.

W.R. Hugenholz
Het geheim van Paleis Kneuterdijk. De wekelijkse gesprekken van koning Willem II met zijn minister J.C. Baud over het koloniale beleid en de herziening van de grondwet 1841-1848
333 p. KITLV Press, € 24,90
J.C. Baud was de langst zittende minister onder koning Willem II (1840-1849). Hij stond aan het hoofd van het Departement van Koloniën, dat van cruciale betekenis was voor het herstel van de overheidsfinanciën. De Nederlandse staat werd immers op de been gehouden door de koloniale baten die op Java met het Cultuurstelsel werden verkregen. Baud begon met zijn aantekeningen kort na de troonsbestijging van Willem II en ging ermee door tot het einde van zijn ministerschap. Ze werpen nieuw licht op het koningschap van Willem II. Duidelijk blijkt dat Willem II gedurende zijn gehele regeerperiode is lastig gevallen door lieden die aanspraak op zijn gunsten deden. Niet zelden was hierbij sprake van een of andere vorm van chantage. Al wat langer uit is Van de prins geen kwaad. De dagboeken van S.P.A. van Heiden Reinestein. Kamerheer en drost 1777-1785 (312 p. Van Gorcum, € 32,50). Deze Drentse edelman was opperkamerheer van stadhouder Willem V en bericht uitgebreid over het hofleven, maar ook over de onstuimige ontwikkelingen in de binnen- en buitenlandse politiek.

Yvette Kopijn en Hariëtte Mingoen
Stille passanten. Levensverhalen van Javaans-Surinaamse ouderen in Nederland
112 p. KIT Publishers, € 19,50
Over de Javaans-Surinaamse Nederlanders is heel weinig bekend. Daarom is het van groot belang dat Yvette Kopijn en Hariëtte Mingoen de levensverhalen vastlegden van negen ouderen die ooit vanuit Nederlands-Indië als contractarbeiders naar Suriname vertrokken en later (veelal rond de Surinaamse onafhankelijkheid in 1975) naar Nederland kwamen. Sommigen keerden in de jaren vijftig ook nog eens kortstondig terug naar Indonesië. Het voorwoord is van Johan Ferrier, de laatste gouverneur en eerste president van Suriname: ‘Veel te lang heeft de Javaanse migrant gezwegen. Daardoor is nagenoeg onbekend gebleven wat Javaanse migranten doormaakten in hun zoektocht naar een waardig bestaan, in steeds weer een nieuwe omgeving.’

Cees Nootenboom
Verleden als eigenschap. Kronieken 1961-1968
370 p. Atlas, € 29,95
Vanaf 1961 tot 1968 schreef Nootenboom columns, reportages, reisverhalen en ooggetuigenverslagen voor de Volkskrant. Literair criticus Arjen Peters maakte uit de 542 stukken een ruime selectie, waarvan de meeste voor het eerst gebundeld worden. De bundel geeft een aardig beeld van Nederland en de wereld in de jaren zestig.

Steffie van den Oord
Westerbork girl 224 p. Contact, € 17,95
Steffie van den Oord verraste in 2002 met het ontroerende Eeuwelingen. Levensverhalen van honderdjarigen in Nederland, een boek waarvan inmiddels elf drukken zijn verschenen. Daarna schreef ze Liefde in oorlogstijd (2004) over twintig mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hun grote liefde ontmoeten of verliezen. Hieruit kwam de documentaire Westerbork girl voort, waarvan nu het boek verschijnt. Het is een avontuurlijk verhaal over liefde en overleven met als hoofdpersonen de beeldschone Duits-Joodse vluchtelinge Hannelore Cahn en de acterende verzetsheld en rokkenjager Rob de Vries. Tijdens een razzia wordt Hannelore opgepakt en ze belandt in kamp Westerbork, waar ze een baantje krijgt bij de revue. Als een van de ‘Westerbork girls’ danst ze de sterren van de hemel en hoeft daarom nog niet op transport naar Auschwitz. Dan komt haar geliefde Rob haar bevrijden. Maar even later keert Hannelore terug naar het kamp… vrijwillig.

Wil Thijssen
’t Is mooi geweest. Uitstervende beroepen
350 p. Atlas, € 29,95
Journaliste Wil Thijssen vraagt zich af waar de vuurtorenwachters, molenaars, klompenmakers, kolenboeren, parlevinkers en rietsnijders zijn gebleven. Ze bestaan niet meer of zijn nagenoeg uitgestorven. Ze liep mee met veertien zeldzaam geworden vakmensen en beschrijft hun dagelijks leven.