Signalementen

Karsten Alnaes

De geschiedenis van Europa. 1900-heden. Onbehagen

854 p. Ambo, € 39,95

Met dit vierde deel is de serie van de Noorse auteur Alnaes over de geschiedenis van Europa compleet. Over de eerste twee delen (over de Middeleeuwen en over de vroegmoderne tijd) oordeelde Historisch Nieuwsblad: ‘Alnaes wil niet per se iets oorspronkelijks beweren, hij wil gewoon mooie en gevarieerde verhalen vertellen waar de lezer iets van opsteekt. En het moet gezegd: dat lukt hem goed.’ Het geldt ook voor dit deel, dat overigens vooral over de eerste helft van de twintigste eeuw gaat. Net als in de andere delen besteedt Alnaes veel aandacht aan kunst, cultuur en het alledaagse leven.

Jaap Cohen

Het bewaren van de oorlog. De roerige beginperiode van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, 1945-1960

180 p. Boom, € 19,50

Aardige studie over de beginperiode van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD), dat tegenwoordig Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) heet, gebaseerd op de doctoraalscriptie van de auteur. Veel aandacht voor de studie van A.J.C. Rüter over de spoorwegen tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarmee hij vanwege het kritische karakter veel problemen kreeg met de top van de NS. Ook onderzoekt Cohen waarom juist Loe de Jong het Grote Werk over de Tweede Wereldoorlog mocht schrijven.

Een officiële publicatie van het NIOD is In naam der wetenschap? P.J.W. Debeye en zijn carrière in nazi-Duitsland (196 p. € 10,00 of gratis te downloaden op www.niod.nl/debye.htm) door Martijn Eickhoff. De vermaarde Nederlandse natuurkundige Debeye, die tot 1940 in Duitsland werkte, raakte vorig jaar in opspraak nadat wetenschapshistoricus S.I. Rispens hem had beschreven als iemand ‘die niet vies was van de nazi’s’. Een prijs en een instituut naar hem vernoemen, dat kon niet meer, oordeelden de universiteiten van Maastricht en Utrecht. OCW gaf het NIOD opdracht een onderzoek te doen. Eickhoff concludeert dat Debeye vooral een ‘opportunist’ was: ‘Het is gebleken dat hij zich zowel in het Derde Rijk als in de Verenigde Staten loyaal toonde aan het heersende politieke systeem.’ Een commissie onder leiding van Jan Terlouw mag nu uitzoeken of Debeye eerherstel verdient.

Augusta Curiel

Fotografie in Suriname 1904-1937

192 p. KIT Publishers, € 29,50

Een schitterende verzameling foto’s uit de eerste helft van de twintigste eeuw, waar Surinamers en liefhebbers van het land veel plezier aan zullen beleven. Zelf werd ik getroffen door drie foto’s van Javaanse contractarbeiders in het midden van de jaren twintig. Voor het eerst zagen mijn vrouw en ik een foto van de boot (SS Chenab) waarmee haar vader in 1923 van Indië naar Paramaribo was gebracht.

Nog een opmerkelijk fotoboek: Snellen om namen. De Marind Anim van Nieuw-Guinea door de ogen van de missionarissen van het Heilig Hart, 1905-1925 (137 p. KITLV, € 18,90) door Raymond Corbey. Unieke opnames van de koppensnellers van Marind Amin. Een missionaris schreef over hen: ‘Hoe diep, onpeilbaar diep de mensen hier gevallen zijn, walgelijk, beesten zijn er nog achtenswaardig bij.’

Van een geheel andere orde: Monumenten van herrezen Nederland (127 p. Waanders, € 19,40). Een fotografisch overzicht van de topmonumenten uit de periode 1940-1958 die door OCW zijn voorgedragen voor bescherming.

Niall Ferguson

De geldmachine. Geld en macht in de moderne wereld, 1700-2000

560 p. Contact, € 39,95

Dit is inmiddels het vierde boek dat Contact van de nog jonge en wereldberoemde Britse historicus Niall Ferguson in vertaling uitbrengt. Hij laat in De geldmachine zien wat de rol van geld is in het succes van naties, maar ook waar de grenzen van deze macht bereikt worden. Het boek verscheen oorspronkelijk in februari 2001. En dat is goed te merken. Op het einde van het boek merkt Ferguson op: ‘Zou het voor Amerika niet wenselijk zijn tirannen als Saddam te verdrijven en een democratisch regime in deze landen te vestigen?’ En: ‘Het invoeren van democratie in de schurkenstaten van de wereld zal het defensiebudget van de VS tot niet veel meer dan 5 procent van het bruto binnenlands product opstoten.’

Peter Gay

Het modernisme. De schok der vernieuwing

531 p. Ambo, € 29,95

De beroemde Amerikaanse historicus Peter Gay gaat op zoek naar modernistische invloeden in de beeldende kunst, proza en poëzie, muziek en architectuur. Voorbijkomen: Oscar Wilde, Virginia Woolf, Marcel Proust, Igor Strawinsky, Vincent van Gogh en Piet Mondriaan. Gay is nog steeds een trouw volgeling van Sigmund Freud en dat laat hij ook in dit boek weer duidelijk merken: ‘Maar waar is Freud? Was hij uiteindelijk niet een van de opvallendste modernisten?’ Enzovoort.

Rita Hermans

Het broer-zusterhuwelijk in Romeins Egypte

175 p. Scriptio, € 14,95

Scriptio brengt scripties uit op het gebied van Oudheid, filosofie, geschiedenis en kunst. Een nuttig initiatief, al moet de lezer moeizaam taalgebruik voor lief nemen. Hermans eindigt haar scriptie zo: ‘Alles welbeschouwd, biedt het broer-zusterhuwelijk geen logische oplossing voor het bezit houden van zaken in de familie. Zo’n huwelijk gaat dus met teveel risico’s en moeilijkheden gepaard om daadwerkelijk effectief te zijn.’ Andere titels van Scriptio: Het sportieve leven van de Romeinen (€ 19,95), Breitner en Parijs (€ 14,95) en Coenraad van Beuningen, Johan de Witt. Correspondentie ten tijde van de Noordse oorlog (€ 14,95).

Eric Kastelein

Langs het spoor van de wagemaecker. Een familiegeschiedenis van 1600 tot heden

231 p. uitgeven in eigen beheer, € 16,00 (bestellen via erickastelein@hetnet.nl)

Het komt regelmatig voor dat lezers door henzelf geschreven en uitgegeven boeken opsturen. Lang niet altijd kan ik er aandacht aan besteden – er verschijnt zoveel. Dit boek van Eric Kastelein, in het dagelijks leven commercieel manager, is een heel aardige proeve van een familiegeschiedenis, een onderwerp waar tal van Nederlanders zich mee bezighouden. Zijn verhaal begint bij Bastiaen Casteleijn uit 1630, een wagenmaker in Poortugaal die erin slaagt een succesvol bedrijf op te bouwen.

Adrianus Koster

De eenzame fietser. Insiders over de politieke loopbaan van Dries van Agt

301 p. Van Duuren Media, € 24,90

Binnenkort verschijnen de biografieën van Dries van Agt (Peter Bootsma) en Joop den Uyl (Anet Bleich). Wie nu alvast wil kennismaken met een van de hoofdrolspelers in de Nederlandse politiek van de jaren zeventig kan terecht bij dit boek van Koster, antropoloog en fractievoorzitter van het CDA in de Haarlemmermeer. Hij sprak met tal van mensen die van Agt meemaakten.Vragen die aan de orde komen: Haatten Joop den Uyl en Dries van Agt elkaar? Welke rol speelde Van Agt bij de gijzelingen en bij de vrijlating van de Drie Van Breda? Liep Van Agt er de kantjes vanaf tijdens zijn politieke loopbaan? Slotconclusie van Ruud Lubbers: ‘Dries is voor mij de contente mens.’

Isaac Lipschits

Onbestelbaar. Herinneringen in briefvorm aan de Jodenvervolging in Rotterdam

76 p. Verbum, gratis

Lipschits, emeritus hoogleraar eigentijdse geschiedenis te Groningen, schreef in 1992 een brief aan zijn moeder, wetende dat deze onbestelbaar was, want zij was in de Tweede Wereldoorlog vermoord in Auschwitz. De brief is ter gelegenheid van Holocaust Memorial Day op 27 januari 2008 uitgegeven door Verbum en wordt in Rotterdam in een oplage van 250.000 exemplaren gratis verspreid. De tekst is vanaf 27 januari ook gratis te downloaden op www.verbum.nl en www.holocaustmemorialday.nl.

Een waar monument is Joden in Nederland in de twintigste eeuw. Een biografisch woordenboek (380 p. Spectrum, € 54,95), onder redactie van Rena Fuks-Mansfeld. Het boek opent met Simon Jakob Levie van Aalten (1863-1928), wethouder te Rotterdam en lid van de Tweede Kamer voor de Vrijzinnig Democratische Bond, en sluit af met Jacob Zwarts (1899-1943), godsdienstleraar en historicus die overleed aan honger en uitputting in een Pools dwangarbeiderskamp.