Home Sam van den Bergh (1864-1941), grootindustrieel – Pim Reinders

Sam van den Bergh (1864-1941), grootindustrieel – Pim Reinders

  • Gepubliceerd op: 14 december 2016
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Hans Renders
  • 2 minuten leestijd
Sam van den Bergh (1864-1941), grootindustrieel – Pim Reinders

Oss is niet alleen de stad van Jan Marijnissen, Organon en messentrekkers, maar ook de bakermat van de boterproductie. Eind negentiende eeuw kwam een derde van de in Groot-Brittannië geconsumeerde boter uit het Brabantse stadje. Daar beconcurreerden Anton Jurgens en Sam van den Bergh (1864-1941) elkaar op de internationale markt. Een Frans patent op margarine wisten ze te omzeilen, zodat ook in Nederland margarine geproduceerd kon worden, en ook dit werd een ongekend succes.

In de biografie van Sam van den Bergh besteedt Pim Reinders veel aandacht aan de familiegeschiedenis. Simon, de vader van Sam, stichtte de boterfabriek. Drie van zijn broers brachten overigens ook een familiebedrijf tot bloei. De boterfabrieken stootten Oss op in de vaart der volkeren. De eerste telegraafverbinding van Oss werd met hulp van Van den Bergh aangelegd, evenals in 1881 de Zuid-Ooster Spoorlijn.

Toen Van den Bergh bij de gemeenteraad aandrong op de aanleg van een kanaal, werd dat tegengehouden. Dat drie gemeenteraadsleden uit de door Sam zo gehate familie Jurgens kwamen, zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld in zijn besluit de fabriek over te plaatsen naar Rotterdam. Dat betekende overigens geenszins dat de twee margarinegiganten van elkaar af waren. De twee bevochten elkaar op het scherpst van de snede, maar tegelijkertijd werden geheime kartelafspraken gemaakt over lonen en prijzen.

Gelukkig besteedt Reinders veel aandacht aan het leven van Sam buiten de boterfabriek. Hij beschrijft hoe serieus Van den Bergh de Joodse gebruiken in acht nam en welke desastreuze gevolgen nazi-Duitsland voor zijn familie had. Ook laat hij zien hoe Van den Berghs lange politieke leven begon als raadslid voor de Liberale Kiesvereniging in Rotterdam en hoe hij lid werd van de Liberale Unie en de Vrijheidsbond van de Tweede Kamer respectievelijk de Eerste Kamer van 1905 tot 1938.

Hoewel deze biografie als titel Steeds voor alle arbeiders aanspreekbaar heeft, was Van den Bergh geen sociaal voelende werkgever. Integendeel, als hij merkte dat een werknemer lid was van een bond, nam hij maatregelen.

Reinders heeft eerder boeken geschreven over reclame. Op aanstekelijke wijze schetst hij het belang van advertenties, campagnes en muurschilderingen. Daarbij vallen namen en merken die tot op de huidige dag bij iedereen bekend zijn, bijvoorbeeld het in 1915 door Van den Bergh geïntroduceerde Blue Band.

In de jaren twintig begon Van den Bergh zich langzamerhand uit het bedrijf terug te trekken, om plaats te maken voor zijn zoon Sidney. Zijn aversie tegen de familie Jurgens was nog zo groot dat hij weigerde deel te nemen aan de fusiebesprekingen tussen de twee giganten, die in 1927 resulteerden in de Margarine Unie. Een jaar later ging de Margarine Unie samenwerken met het Engelse zeepconcern Levers Brothers. Zo ontstond het nog steeds wereldwijd opererende bedrijf Unilever, dat in 2015 een omzet had van ruim 53 miljard euro.
 
Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2017

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer