De dingen
Weet u wie de aspirine heeft uitgevonden? Felix Hoffmann. Hij deed dat op 10 augustus 1897. Wist u dat hij elf dagen later ook nog een harddrug uitvond? Heroïne. Deze weetjes zijn te vinden in Marcel Grauls’ De uitvinders van het dagelijks leven (Balans, ƒ 39,50). Hij vertelt kort de levensverhalen van de uitvinders van belangwekkende zaken als de beha (Herminie Cadolle), de koffiefilter (Melitta Liebscher), de lucifer (Ivar Kreuger), de ritssluiting (Gideon Sunback) en de wc (Thomas Crapper). Nog zo’n aardig feitenboekje is Kleine cultuurgeschiedenis van Nederland(Prometheus, ƒ 17,50). Daarin vertellen NRC Handelsblad-redacteuren over ‘alledaagse dingen die ons leven grondig veranderen’: de lease-auto, de uitvaartwinkel, ‘eetavonturen’, de file. U verneemt dat de eerste geregistreerde file dateert van 1978. En ook dat een pak hagelslag veertigduizend korreltjes bevat.
De vasstelling
Elders in dit blad kunt u lezen dat weinig Surinaamse Nederlanders op 25 november de vijfentwintigjarige onafhankelijkheid van hun geboorteland vieren Ter gelegenheid van ‘25 november’ verschijnen er in Nederland wel heel wat boeken. Jeroen Trommelen, jarenlang verslaggever over Suriname van de Volkskrant vergelijkt in Dwars door Suriname (Arena, ƒ 36,50) de oud-Nederlandse kolonie met haar buurlanden Brits-Guyana en Frans-Guyana. Frans Guyana is nog steeds een kolonie, een welvarende kolonie dank zij de enorme bedragen die Frankrijk erin pompt. Brits Guyana werd in de jaren zestig onafhankelijk en beleefde een even rampzalige geschiedenis als Suriname. De laatste jaren, sinds het land bestuurd wordt door hindostanen, gaat het beter met Brits Guyana. Trommelen: ‘Dat is geen raciaal vooroordeel maar een feitelijke vasstelling die mij ook niet erg bevalt.’
De eigen dingen
De voorgeschiedenis van de Surinaamse onafhankelijkheid is op schitterende wijze beschreven door John Jansen van Galen in Hetenachtsdroom (Contact ƒ 49,90). De titel is ontleend aan een gedicht van Eddy Bruma, initiatiefnemer van Wie Eegie Sanie (‘onze eigen dingen’), een cultureel nationalistische organisatie van Surinaamse studenten en jonge arbeiders in Amsterdam. Bruma keerde na zijn afstuderen naar Suriname terug en zette de beweging daar voort. In 1961 richtte hij de Partij Nationalistische Republiek op die een ‘nationalistische revolutie’ teweeg moest brengen. Jansen van Galen heeft met tal van betrokken bij Wie Eegie Sanie gesproken. Alleen niet met Bruma. Die wilde niet meewerken. Een boek over het Surinaamse nationalisme moet niet geschreven worden door een Hollander. Dat moet een Surinamer doen, vindt Bruma.
Nog meer Suriname: een biografie van Jopie Pengel, de Joop den Uyl van Suriname, door Hans Breeveld, die er op 22 november in Paramaribo op hoopt te promoveren (Conserve, ƒ 65,-).
De variant
‘Delete Doel. Delete de polder. Delete de boeren. Sluit het venster.’ De laatste zinnen van De Bres(De Bezige Bij, ƒ 34,90). Auteur Chris de Stoop, een gerenommeerd Belgisch journalist, keerde in 1999 terug naar de Wase polder, waar hij als boerenzoon opgroeide in de jaren zestig en zeventig. De polder moet wijken voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. De Stoop volgt van nabij hoe de slopers aanrukken, intussen vertelt hij het dramatische verhaal van recente geschiedenis van het Belgische platteland. Het boek is een geslaagde zuidelijke variant van Geert Maks succesvolle Jorwerd.
De arbeider
De VARA bestaat vijfenzeventig jaar en tracteert ons op een feestboek. Met bijdragen van bijna allemaal prominenten: Berend Boudewijn, Koos Postema, Sonja Barend, Paul Witteman en VARA- baas Vera Keur. Het boek heet Verheffend, vooruitstrevend, verstrooiend. (Balans, ƒ 29,90). Een nuttige bijdrage is die van Hans Kerkhoff die aan de wieg stond van de Matinee op de Vrije Zaterdag, een programma bedoeld om het volk op te voeden met klassieke muziek. Zijn openingszin: ‘De arbeider laat zich niet verheffen.’ Het Matinee sloeg wel aan, maar niet onder arbeiders. De best geschreven bijdrage is die van Martin Schouten: ‘Al wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit.’ Het is de titel van een radioprogramma over de natuur, waar de VARA maar liefst 2 miljoen luisteraars mee trok. Een wel geslaagde combinatie van verheffing en verstrooiing.
Het naakte hondje
De canard van de vorige eeuw is een historische. De vervalste Hitlerdagboeken die het Duitse weekblad Stern in 1983 publiceerde. Het verhaal van deze enorme blunder wordt nog eens verteld door mediajournalist Theo Dersjant in zijn boek Uit onbetrouwbare bron. De mooiste missers in de media (Plataan, ƒ 32,50). De Hitler-canard is niet de mooiste. Mijn voorkeur gaat uit naar de door Alan Abel in 1959 opgerichte actiegroep ‘Society for Indecency to Naked Animals’. Doel van de actiegroep: dieren ontdoen van hun naaktheid. De actiegroep eistte aankleding van het naakte hondje op het platenlabel His Masters Voice en joeg dierentuinen en boeren de schrik op het lijf, steeds met een flink aantal journalisten in haar kielzog. Pas later kwam uit dat de actiegroep alleen maar was opgericht om de pers bij de neus te nemen.
Verder…
Binnenkort komen twee nieuwe deeltjes uit in de reeks Verloren Verleden, gewijd aan gedenkwaardige momenten en personen uit de Nederlandse geschiedenis. Tien zijn er al verschenen. Deel 11: ‘Gaat u maar rustig slapen.’ Colijn en de mythe van mei’40 (Verloren, ƒ 19,90). Deel 12: ‘Dan liever de lucht in!’ Jan van Speijk en de Belgische Opstand (Verloren, ƒ 19,90).
Dit artikel is exclusief voor abonnees
