Door Protestants Nederland is nog maar nauwelijks bekomen van het bericht dat Irene is toegetreden tot de katholieke Kerk als op 8 februari 1964 bekend wordt gemaakt dat de prinses zich heeft verloofd met Carlos Hugo de Borbón. Carlos Hugo is de nieuwste kandidaat-koning van de nazaten van de reactionaire en klerikale Don Carlos (1788-1855), die al sinds 1833 vergeefs aanspraak maken op de Spaanse troon.
Ondanks het feit dat de nakomelingen van Don Carlos weinig tastbaar resultaat wisten te boeken, hebben zij altijd een redelijk grote aanhang gehad, de zogenoemde carlisten. Tijdens de burgeroorlog (1936-1939) hadden de carlisten de troepen van generaal Franco gesteund. Vandaar dat zij nu van de Spaanse dictator enige inschikkelijkheid verwachten ten aanzien van hun nieuwste pretendent, de kersverse verloofde van de Nederlandse prinses.
De Nederlandse regering is not amused. Wat zoekt de 24-jarige Irene in ’s hemelsnaam bij de reactionaire carlisten? Daar kan alleen maar heibel van komen.
Viva la princessa!
Irene heeft Carlos Hugo leren kennen tijdens bruiloften van de familie de Borbón Parma. De 33-jarige ‘prins’ is een rustige man, een liefhebber van muziek en theater, en sportief: hij doet aan tennis, zwemmen en skiën. Carlos Hugo valt onmiddellijk voor Irene, vanwege ‘haar spontaniteit, schoonheid en intelligentie’, zo zou hij zijn biograaf Josep C. Clemente later vertellen.
Na hun eerste ontmoetingen nodigt Carlos Hugo Irene uit om een paar dagen door te brengen aan boord van zijn jacht op de Middellandse Zee bij de Balearen. ‘We voeren tien dagen, brachten de tijd door met waterskiën en diepzeeduiken, en we bezochten de eilanden. Al na een paar maanden besloten we te trouwen. Toen begonnen de problemen.’
De Nederlandse regering dwarsboomt het huwelijk en dwingt Irene om afstand te doen van haar rechten op de troon als zij aan haar trouwplannen blijft vasthouden. De prinses hoeft daar niet lang over na te denken en zet de bruiloft door. ‘Onze liefde is zo groot dat niets ter wereld haar kan breken,’ zegt ze tegen een lokale journalist in de Noord-Spaanse regio Navarra, de thuishaven van de carlisten.
‘Sommige politici hebben er alles aan gedaan ons huwelijk onmogelijk te maken,’ aldus Carlos Hugo. ‘Dat is extreem pijnlijk voor Irene en haar ouders. Bovendien is het wreed en weinig elegant.’ Maar de liefde triomfeert, en Irene vertrekt naar Spanje, het land waar in haar woorden ‘alles mooi, authentiek en bewonderenswaardig’ is.
In Spanje kunnen de carlisten geen genoeg krijgen van de romance, waarvan hun kranten in geuren en kleuren verslag doen. Een Nederlandse prinses! Daar kun je tenminste mee voor den dag komen. Carlos Hugo heeft het beslist beter getroffen dan zijn rivaal Juan Carlos. Die had het aangelegd met de Griekse Sofía, afkomstig van een koningshuis met heel wat minder aanzien in Europa, zo stellen de carlisten tevreden vast.
In Navarra wordt de prinses op zondag 2 mei, onder een loodgrijze hemel, warm onthaald op de berg Montejurra. Jaarlijks slingert zich daar een stoet carlistische pelgrims, getooid met rode en witte baretten, langs een pad met veertien stenen kruisen naar de top. Elk kruis herinnert aan een eenheid van carlistische strijders die tijdens de burgeroorlog zij aan zij vocht met generaal Franco. De carlisten noemen de burgeroorlog ‘de kruistocht’, die het katholieke Spanje had ‘bevrijd’ van communisten en anarchisten.
Irene verschijnt deze dag bij verrassing. Ze heeft een witte baret op en wordt luid toegejuicht door een enthousiaste menigte van bijna 100.000 man. ‘Viva la princesa!‘ galmt het over de Noord-Spaanse heuvels.
Socialistische monarchie
Er breekt een spannende tijd aan. Irene en Carlos Hugo genieten volop van hun dolce vita. Een Amerikaanse correspondent noteert dat het paar de tijd doorbrengt met skiën, jagen en het maken van rondvluchten in het sportvliegtuigje van Carlos Hugo. Onderwijl maken de twee politieke plannen voor de toekomst, als Carlos Hugo de troon zal bestijgen.
Maar de kansen van de kroonprins lijken voorlopig niet erg groot. Franco geeft namelijk de voorkeur aan Juan Carlos. Hij beschouwt Carlos Hugo als een buitenlander, aangezien hij in Parijs is geboren en officieel niet eens de Spaanse nationaliteit bezit. Bovendien houdt de prins er verdachte ideeën op na. De carlist probeert zich, verrassend genoeg, te profileren als het linkse alternatief voor Franco’s beschermeling Juan Carlos. Dit wekt de wrevel van de dictator.
In april 1967 verbiedt Franco de aanwezigheid van Carlos Hugo op Montejurra. ‘Het begint me zo langzamerhand te vervelen dat ik hem steeds tot de orde moet roepen en hem moet verbieden zich met politiek in te laten,’ laat de generaal zich tijdens een ministerraad ontvallen. Het jaar daarop wordt Carlos Hugo ‘uitgenodigd het land te verlaten’, zoals dat in het jargon van die tijd heet.
Carlos Hugo geeft de moed echter niet op. Hij wil de oorspronkelijk zeer conservatieve beweging van de carlisten omvormen tot een linkse groepering. In Irene heeft hij daarin een hartstochtelijk medestander gevonden. Binnen de carlistische partij houdt de prinses zich bezig met het milieu en de strijd tegen de discriminatie van de vrouw. Het paar droomt over een socialistische monarchie in Spanje, met zelfbestuur voor de regio’s.
Maar niet alle carlisten stemmen in met deze radicale koerswijziging. Terwijl de carlisten begin jaren zestig nog eendrachtig en vervuld van royalistische illusies de Montejurra beklimmen, wordt het in de jaren zeventig iedereen duidelijk dat er een breuk is ontstaan tussen ‘nieuwe’ en ‘oude’ carlisten. Sommige carlisten bestijgen de berg met leuzen die hun overwinning op de ‘rooien’ tijdens de burgeroorlog in herinnering brengen, andere zingen de lof van het socialisme.
In 1976, ruim een halfjaar na de dood van Franco, komt het tot een gewelddadig treffen. Terwijl Carlos Hugo en Irene de berg beklimmen, begeleid door de kreet ‘Leve de socialistische democratie!’, komen enkele carlisten van de oude garde, met revolvers bewapend, uit hun schuilplaats op de mistige top van de berg tevoorschijn. Ze veroorzaken een opstootje en schieten op de menigte. Er vallen twee doden en verschillende gewonden.
Het is een klap voor het carlisme. Maar al vóór dit incident is het enthousiasme voor de beweging flink teruggelopen. Op die laatste bijeenkomst is volgens schattingen van de politie nog geen tiende aanwezig van het aantal carlisten dat in 1965 Irene toejuichte. En in 1975 had Carlos’ rivaal Juan Carlos de Spaanse troon bestegen.
De hoop een politieke rol te kunnen spelen na de dood van Franco blijkt ijdel. Na de dictatuur neemt de carlistische partij deel aan de verkiezingen van 1979, maar zij verliest de concurrentie met de vele linkse partijen die in die tijd worden opgericht. De kiezers negeren de partij volledig.
Ook aan de liefde komt een einde. In 1981 scheidt Irene van Carlos Hugo, en de prinses zoekt haar heil opnieuw in Nederland.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
