Zo’n zeventig familieleden van Poolse slachtoffers van de massamoord in Katyn tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben Rusland voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens gedaagd. Zij eisen een diepgaand onderzoek naar de omstandigheden waaronder deze misdaad plaatsvond.
door Elro van den Burg/ Warschau
Direct nadat het Russische leger in september 1939 het oosten van Polen was binnengevallen, werden tienduizenden Polen opgepakt en samen met 15.000 krijgsgevangenen afgevoerd naar kampen in Rusland. De Russische plaats Katyn was in 1940 een van de drie locaties waar de Russische geheime dienst (NKVD) naar schatting zo’n 25.000 Poolse burgers en militairen heeft geëxecuteerd.
Met de arrestatie van de intellectuele bovenlaag van de Poolse bevolking hoopte Stalin eventueel verzet tegen het communisme te breken. In 1943 ontdekten de nazi’s het massagraf en gaven de Russen de schuld van de moorden. In 1989 gaf de toenmalige Russische leider Gorbatsjov voor het eerst toe dat de Russische geheime dienst verantwoordelijk was voor de massamoord.
Hierop volgde een veertien jaar durend onderzoek, dat in maart 2005 werd afgerond zonder dat er iemand schuldig werd bevonden. De militair aanklager betitelde de massamoorden als een militaire misdaad, waarvoor de verjaringsdatum van vijftig jaar al gepasseerd was. Verder bleek dat het grootste deel van het onderzoeksmateriaal – en ook de beslissing om de zaak af te sluiten – gekwalificeerd was als Russisch staatsgeheim, waardoor het niet kon worden ingezien.
Witomila Wolk-Jezierska, dochter van een Poolse officier die in Katyn werd vermoord, begon als eerste een zaak voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Zij wil de goede naam van haar vader herstellen, die door de Russen werd afgeschilderd als een crimineel. ‘Deze actie is niet gericht tegen het Russische volk in zijn geheel. Wij vragen ook niet om een financiële compensatie. We zien de zaak als een test voor rechtvaardigheid en willen de goede naam herstellen van onze familieleden die vermoord werden door de NKVD.’
Volgens dr. Ireneusz Kaminski, medewerkster bij de Poolse academie voor wetenschappen PAN biedt het Europese Hof in Straatsburg de enige mogelijkheid om het recht alsnog te laten zegevieren. ‘De Russen weigeren om de massamoorden in Katyn als een oorlogsmisdaad te kwalificeren, waardoor de zaak niet zou kunnen verjaren. Het tribunaal in Straatsburg moet ons een duidelijk antwoord geven op de vraag of dat terecht is.’
Nog steeds vormen de Katyn-moorden een groot struikelblok in de diplomatieke relatie tussen Polen en Rusland. Waar de Polen van hun kant spreken van genocide en verder onderzoek eisen, beschouwen de Russen de zaak als afgedaan.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
