door P. van Hees en A.W. Willemsen (red.). 68 p. Suid-Afrikaanse Instituut, ƒ 24,95
Toen de Utrechtse historicus Pieter Geyl op oudejaarsdag 1966 overleed werd hij uitgebreid herdacht. Geen wonder: Geyl was een eminent historicus en een even kleurrijke als controversiële figuur. Maar nu, 35 jaar later, is hij zo goed als vergeten. Terwijl Geyls grote rivaal Jan Romein de afgelopen decennia onderwerp is geweest van verscheidene studies en proefschriften, heerst over Geyl de stilte van het graf. Aan zijn schrijfstijl kan dat niet liggen. Geyl schreef, zeker in vergelijking tot de dorre boekhouder Romein, levendig proza dat je ook nu nog bij de kladden grijpt. Nee, dat Geyl is vergeten is te wijten aan zijn onderwerpen. Zijn leven lang heeft Geyl zich ingezet voor de grootnederlandse gedachte, waarbij hij hamerde op de taalverwantschap tussen Nederlands sprekende volkeren als de Hollanders, de Vlamingen en de Zuid-Afrikaanse boeren. Die grootnederlandse gedachte is ons vreemd geworden, evenals Geyls bij tijd en wijle felle nationalisme.
Toch verschijnt er zo nu en dan een publicatie van of over Geyl. Die komen allemaal uit de koker van zijn leerlingen H.W. von der Dunk of P. van Hees. Von der Dunk, de opvolger van Geyl in Utrecht, heeft zijn leermeester de afgelopen tientallen jaren veelvuldig herdacht in intelligente, spitsvondige stukken. De veel minder bekende Utrechtse historicus Van Hees is uit heel ander hout gesneden. Van Hees is voor Geyl wat Eckermann voor Goethe was: een trouwe schildknaap, die onvermoeibaar werk uit het archief opdiept in de hoop Geyl levend te houden. Na eerder al archiefstukken over ‘Geyl en Vlaanderen’ te hebben gepubliceerd, heeft Van Hees nu samen met A.W. Willemsen een reisverslag van Geyl uitgebracht.
Geyl toerde tussen juli en december 1937 langs universiteiten in Zuid-Afrika. Hij bevond zich tussen twee vuren. Enerzijds keerde hij zich met zijn gebruikelijke felheid tegen de verwaarlozing van de Nederlandse taal in Zuid-Afrika en onderstreepte hij de stamverwantschap met Nederland. Maar tegelijkertijd moest hij niets hebben van al te nationalistische boeren, die in 1937 sterk sympathiseerden met het Duitse nationaal-socialisme. Geyls dubbele loyaliteit (aan de boeren én aan de Engelsen) komt in dit uitstekend geannoteerde reisverslag goed naar voren.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
