Home PIETER GEYL IN ZUID-AFRIKA

PIETER GEYL IN ZUID-AFRIKA

  • Gepubliceerd op: 11 juli 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Wim Berkelaar
  • 2 minuten leestijd

door P. van Hees en A.W. Willemsen (red.). 68 p. Suid-Afrikaanse Instituut, ƒ 24,95


Toen de Utrechtse historicus Pieter Geyl op oudejaarsdag 1966 overleed werd hij uitgebreid herdacht. Geen wonder: Geyl was een eminent historicus en een even kleurrijke als controversiële figuur. Maar nu, 35 jaar later, is hij zo goed als vergeten. Terwijl Geyls grote rivaal Jan Romein de afgelopen decennia onderwerp is geweest van verscheidene studies en proefschriften, heerst over Geyl de stilte van het graf. Aan zijn schrijfstijl kan dat niet liggen. Geyl schreef, zeker in vergelijking tot de dorre boekhouder Romein, levendig proza dat je ook nu nog bij de kladden grijpt. Nee, dat Geyl is vergeten is te wijten aan zijn onderwerpen. Zijn leven lang heeft Geyl zich ingezet voor de grootnederlandse gedachte, waarbij hij hamerde op de taalverwantschap tussen Nederlands sprekende volkeren als de Hollanders, de Vlamingen en de Zuid-Afrikaanse boeren. Die grootnederlandse gedachte is ons vreemd geworden, evenals Geyls bij tijd en wijle felle nationalisme.
        Toch verschijnt er zo nu en dan een publicatie van of over Geyl. Die komen allemaal uit de koker van zijn leerlingen H.W. von der Dunk of P. van Hees. Von der Dunk, de opvolger van Geyl in Utrecht, heeft zijn leermeester de afgelopen tientallen jaren veelvuldig herdacht in intelligente, spitsvondige stukken. De veel minder bekende Utrechtse historicus Van Hees is uit heel ander hout gesneden. Van Hees is voor Geyl wat Eckermann voor Goethe was: een trouwe schildknaap, die onvermoeibaar werk uit het archief opdiept in de hoop Geyl levend te houden. Na eerder al archiefstukken over ‘Geyl en Vlaanderen’ te hebben gepubliceerd, heeft Van Hees nu samen met A.W. Willemsen een reisverslag van Geyl uitgebracht.
        Geyl toerde tussen juli en december 1937 langs universiteiten in Zuid-Afrika. Hij bevond zich tussen twee vuren. Enerzijds keerde hij zich met zijn gebruikelijke felheid tegen de verwaarlozing van de Nederlandse taal in Zuid-Afrika en onderstreepte hij de stamverwantschap met Nederland. Maar tegelijkertijd moest hij niets hebben van al te nationalistische boeren, die in 1937 sterk sympathiseerden met het Duitse nationaal-socialisme. Geyls dubbele loyaliteit (aan de boeren én aan de Engelsen) komt in dit uitstekend geannoteerde reisverslag goed naar voren.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Meer informatie Geromantiseerde voorstelling uit 1893 van een middeleeuws volksgericht.
Meer informatie Geromantiseerde voorstelling uit 1893 van een middeleeuws volksgericht.
Artikel

Vóór social media gebeurde public shaming via volksgerichten

Sarren en dreigen op sociale media heeft een bijzondere voorloper: de charivari. Tot in de jaren zeventig kenden dorpen in Nederland volksgerichten waarbij inwoners die zich niet aan de sociale normen hielden in het openbaar werden beschimpt. Of erger. Op vrijdagavond 10 november 1961 sneuvelde een ruit in de woning van Berta (48), een huisvrouw...

Lees meer
Hitler ontmoet arbeiders van Siemens in Berlijn
Hitler ontmoet arbeiders van Siemens in Berlijn
Artikel

Was Adolf Hitler links? Ja en nee, zegt fascisme-expert

Radicaal-rechtse politici zoals Elon Musk, Alice Weidel (AfD) en Martin Bosma (PVV) bestempelen het fascisme als een linkse ideologie. Aan de linkerkant van het politieke spectrum heerst juist de overtuiging dat fascisten handlangers waren van het grootkapitaal. Zo zou de term ‘nationaal-socialisme’ alleen maar zijn bedacht om de arbeidersmassa te misleiden, en haar nog gemakkelijker...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

Paus Franciscus is overleden. Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen met Frans Willem Lantink De paus en...

Lees meer
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer