Home De treinkaping waardoor de Chinese regering ontspoorde

De treinkaping waardoor de Chinese regering ontspoorde

  • Gepubliceerd op: 16 mei 2023
  • Laatste update 21 mei 2023
  • Auteur:
    Anouk Eigenraam
  • 6 minuten leestijd
De treinkaping waardoor de Chinese regering ontspoorde

Duizend Chinese bandieten die een trein overvallen en vijf weken lang zo’n honderd passagiers gijzelen. Het weinig bekende verhaal van de treinkaping van 1923 in China is voor het eerst opgetekend in een boek door de in Peking werkende advocaat James M. Zimmerman. ‘Ik heb veel respect gekregen voor sommige karakters.’

Het boek The Peking Express leest – om hem even in te koppen – als een trein. Met aan boord passagiers als Lucy Aldrich, de schoonzus van oliemagnaat John D. Rockefeller Jr., een vertrouweling van Mussolini, een mensensmokkelaar, Amerikaanse militairen en een Shanghai socialiste, lijkt het plot van de treinroof bovendien garantie voor een Hollywood-hit.

Meer historische verhalen lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Op 6 mei 1923 kapen duizend bandieten in de oostelijke provincie Shandong de Blue Express. Omdat het de eerste rit is van de luxetrein van Shanghai naar Peking, reist ook een tiental journalisten mee. Tijdens de ‘Lincheng-kaping’, zoals de gebeurtenis later bekend komt te staan, wordt een aantal mensen neergeschoten, inclusief een Brit.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Van de driehonderd passagiers gijzelen de kidnappers ruim honderd reizigers, onder wie 28 buitenlanders. De rest weet te ontvluchten. Na een mislukte poging de bandieten gevangen te nemen, begint de regering onder druk van de vijf betrokken landen onderhandelingen met de gijzelnemers. De meeste kinderen en vrouwen worden vrijgelaten. De resterende groep, met daarin nog acht overgebleven buitenlanders, belandt na een dagenlange voettocht uiteindelijk op de berg Paotzuku, zo’n 675 km ten zuiden van Peking.

Raakvlakken

Auteur Zimmerman, partner bij het internationale advocatenkantoor Perkins Coie in Peking, werkt al meer dan 25 jaar in China. Hij was bezig aan een onderzoek naar de geschiedenis van extraterritoriale rechten in China (het principe dat buitenlanders alleen volgens hun eigen wet berecht werden), toen hij op het incident stuitte.

‘In de archieven kwam ik tot mijn grote verrassing verslagen tegen over de gijzeling.’ De advocaat vond het meteen een bijzonder verhaal: ‘Het heeft veel raakvlakken met mijn eigen werk, ik verdedig al decennia buitenlanders in China.’ Omdat hij weinig publiek beschikbare informatie over het onderwerp kon vinden, dook hij zelf in het verleden. Acht jaar later ligt er een vertelling die in de Amerikaanse pers lovende recensies kreeg.  

Ontspoorde Pekingexpress
De ontspoorde Pekingexpress. Foto via https://thepekingexpress.com/

Behalve het doorploegen van duizenden pagina’s aan overheidsdocumentatie en krantenverslagen, spoorde Zimmerman over de hele wereld nabestaanden op van de gijzelaars en andere betrokkenen ‘Allemaal hadden ze het verhaal ettelijke malen van hun grootouders gehoord, het had enorme indruk gemaakt.’

Veel gijzelaars hielden een dagboek bij: ‘Soms was dat pijnlijk om te lezen, wegens denigrerende, antisemitische opmerkingen over medepassagiers die vandaag absoluut politiek incorrect zouden zijn’, formuleert Zimmerman het voorzichtig. ‘Al krijgt de aanvankelijk arrogante Aldrich bijvoorbeeld steeds meer empathie voor de gijzelaars en hun motieven. Na het lezen van hun persoonlijke reflecties heb ik het gevoel dat ik ze ken, ik heb veel respect voor de ontwikkeling die sommigen doormaakten.’

Knullig optreden

De kaping had grote gevolgen voor het bestuur in China, dat sinds de val van de keizer in 1911 in chaos verkeerde. Doordat er op de trein vermaarde ondernemers, politici en talrijke verslaggevers zaten, werden de gijzeling en het knullige optreden van de Chinese regering al snel wereldnieuws. ‘Delegatie na delegatie werd weggestuurd’, vertelt Zimmerman. Uiteindelijk moesten Amerikaanse onderhandelaars de klus klaren.

Uiteindelijk moesten Amerikaanse onderhandelaars de klus klaren

De treinkapers, een bont gezelschap van criminelen, ex-soldaten en boeren, werden aangevoerd door de 25-jarige charismatische Sun Mei-yao. De beruchte bendeleider kwam uit een vooraanstaande familie in Shandong. Hij was geliefd omdat hij het opnam tegen de krijgsheren die het land verscheurden om de controle te krijgen over delen van China.

Veel bendeleden hadden tijdens de Eerste Wereldoorlog in Europa gewerkt, maar bij terugkomst weinig toekomstperspectief. De eis van Sun was dan ook niet alleen losgeld, maar vooral heropname in het regeringsleger. Zimmerman: ‘Eigenlijk wilden ze gewoon een baan. Alle dorpelingen uit de omgeving stuurden hun zonen naar Sun om zich bij hem aan te sluiten en voorzagen hen soms zelfs van eten of ruilden goederen.’ Toen de gijzeling ten einde liep was de groep aangezwollen tot maar liefst 2800 man.

Origineel exemplaar

Het is de reden dat de stichter van de Volksrepubliek Mao Zedong de gijzeling later omschreef als “arme mensen die werk wilden”. Niettemin, de bendeleden waren geen lieverdjes. ‘Er was misbruik van vrouwen, gebruik van geweld’, vertelt Zimmerman. ‘De communistische partij heeft er jarenlang over gedelibereerd, maar uiteindelijk kwam het tot de slotsom: Sun was geen held.’

Toch ziet zijn achterkleinneef dat wel zo. De lokale overheid bracht Zimmerman met hem in contact toen ze erachter kwam dat de advocaat een boek over de kaping had gemaakt. Zimmerman ondernam met hem en de achterkleinkinderen van enkele Amerikaanse gijzelaars de tocht van Lincheng naar Paotzuku. ‘Een bijzondere ervaring voor iedereen.’

Voor de advocaat was het hoogtepunt van zijn onderzoek het moment dat hij een origineel exemplaar vond van de deal die de bandieten sloten met de toenmalige Chinese regering. ‘Het lag gewoon in een familiearchief in Massachusetts.’ De bandieten kregen hun zin: geen strafvervolging, een miljoen dollar en een eigen brigade in het regeringsleger.’  

De Chinese overheid zon op wraak en vermoordde zeshonderd gijzelnemers

Maar de victorie was van korte duur. De gijzeling had de regering in Peking danig verzwakt. Op de dag (12 juni) dat een deal bereikt werd, vond zelfs een coup plaats. De hele affaire was daarmee een grote blamage voor het land en dus zon de nieuwe regering op wraak. Zes maanden later omsingelde het Chinese leger de brigade, die naar een diner was gelokt. Zeshonderd man werden ter plekke vermoord. Sun werd onthoofd, tot ontzetting van het buitenland.  

Een ander gevolg was dat de afschaffing van de extraterritoriale rechten nog twintig jaar uitgesteld werd. Zimmerman: ‘China wilde daar graag vanaf, maar het buitenland had door de gijzeling alle vertrouwen in het bestuur verloren. Dat is misschien nog wel de grote tragiek van het hele verhaal.’

Afbeelding afkomstig van https://thepekingexpress.com/