In de Verenigde Staten is het geloof belangrijker dan in de meeste andere rijke, ontwikkelde landen. Zo hebben de evangelisch christenen sinds de vroege jaren tachtig een essentiële rol gespeeld in de Republikeinse partij. Door hun electorale plichtsbetrachting vormden zij het kernelectoraat van de Republikeinen. Het was in die kring dat velen dachten dat George Bush, die liever advies vroeg aan zijn Vader in de hemelen dan aan zijn eigen vader, door de Here was gezonden. Een kleine 70 procent van de Amerikanen meent dat het levensgevaarlijk zou zijn een godloochenaar tot president te kiezen.
Deze ontwikkelingen, die inderdaad niemand in de jaren zestig had voorzien, hebben tal van intellectuelen aanleiding gegeven te concluderen dat ‘godsdienst weer helemaal terug is’. Het is een opvatting die ook in Nederland te beluisteren valt. Hoewel er niet getwijfeld hoeft te worden aan de opmerkelijke godsdienstigheid van de meerderheid van de Amerikanen, is de werkelijkheid toch ingewikkelder dan gedacht.
Allereerst kunnen we concluderen dat het langdurige politiek engagement van de evangelisch christenen bijzonder weinig resultaat heeft gehad. De belangrijkste eisen van de behoudende gelovigen: een streng abortusverbod en herintroductie van het schoolgebed op openbare scholen, zijn niet gerealiseerd. En het ziet ernaar uit dat ook hun strijd tegen het homohuwelijk op de lange termijn zal mislukken.
President Obama heeft direct een eind gemaakt aan het obscurantistische beleid van zijn voorganger op het terrein van wetenschappelijk onderzoek. Bovendien beëindigde de nieuwe president een opsomming van de diverse religieuze opvattingen in de Verenigde Staten in zijn inaugurale rede tot veler verrassing met een vermelding van de ‘ongelovigen’.
Die vermelding was zeer terecht. In het meest godsdienstige van alle westerse landen vormen de ongelovigen de snelst groeiende groep. Of, beter geformuleerd: de personen die gevraagd naar hun godsdienstige identiteit antwoorden: ‘Geen’, vormen de snelst groeiende groep in de Verenigde Staten. Dit blijkt uit het American Religious Identification Survey, dat de veranderingen in de geloofsbelevenis van de Amerikanen in de afgelopen achttien jaar in kaart brengt.
Uit het onderzoek blijkt dat vrijwel alle religieuze denominaties in de afgelopen kleine twintig jaar terrein hebben verloren. De grootste religieuze groepering, de rooms-katholieken, is wel enige aanhang kwijtgeraakt, maar toch bijzonder weinig. De daaropvolgende groep, de baptisten, verloor echter flink; deze ging van 19,3 naar 15,8 procent. De gevestigde protestantse kerkgenootschappen (mainline christians) krompen het meest; zij gingen met een kleine 6 procent achteruit, van 18,7 naar 12,9 procent. Zo raakten de methodisten bijna de helft van hun aanhang kwijt. Al met al ging het percentage Amerikanen dat zich als christelijk beschouwt in de onderzoeksperiode met 11 procent achteruit.
De sterkste groeiers, percentagegewijs, waren de moslims, van 0,3 naar 0,6 procent, en de wiccans, een soort ecologisch verantwoorde heksen. De sterkste groeiers in absolute aantallen waren echter, zoals gezegd, de personen zonder religieuze identiteit – die overigens niet noodzakelijkerwijze allemaal ongelovig hoeven te zijn, hoewel dat voor de meesten wel geldt. Zij vormen nu 15 procent van de bevolking en zijn sinds de vroege jaren negentig met 7 procent gegroeid.
Wie had dat gedacht na alle religieuze ketelmuziek van de afgelopen decennia? Dit sluit overigens aan bij de cijfers over verminderde godsdienstigheid sedert de vroege jaren zestig. Ook diegenen die nog wel gelovig zijn, hebben overigens in de afgelopen jaren hun houding ten aanzien van het geloof veranderd.
Geloof is een veel minder dwingende zaak geworden. Tal van mensen veranderen zonder veel bedenkingen van geloof. Deskundigen spreken van church-shopping. Jongeren zijn zeer geïnteresseerd in spiritualiteit (wat dat dan ook moge wezen), maar moeten van georganiseerde gelovigheid niets hebben. Dat alles doet vermoeden dat de invloed van het georganiseerde geloof op de politiek in de komende jaren eerder zal af- dan toenemen.
Maarten van Rossem
Dit artikel is exclusief voor abonnees
