Nieuwe Media: Hekserij

Wat hebben een griezelfilm, latent sadomasochisme en een Amerikaanse gouverneursvrouw met elkaar te maken? Hekserij in cyberspace.

Met een budget waarvoor zelfs Nederlandse cineasten hun neus zouden ophalen veroorzaakten twee volledig onbekende filmmakers in 1999 een wereldwijde hype rond de film The Blair Witch Project. Dit succes was niet in de laatste plaats te danken aan internet. Lang voordat de film de bioscoop bereikte, gonsde het op het web van geruchten over de verdwijning van drie jonge studenten aan de filmacademie. Zij zouden nooit teruggekeerd zijn van een reportage over de Blair Witch. Wel zou hun filmmateriaal teruggevonden zijn, met daarop angstaanjagende beelden van hekserij. De website blairwitch.com bezweek onder de stroom nieuwsgierigen. Ook nadat de film was uitgekomen hadden hele volksstammen nog moeite feit en fictie van elkaar te scheiden.
        
Ook in vroeger eeuwen dienden heksenvervolgingen als amusement; bezoek aan een heksenverbranding was een populair tijdverdrijf. Over de geschiedenis van de hekserij en de heksenvervolgingen is veel te vinden op het web. Historicus en webdesigner Dietmar Nix van de universiteit van Keulen maakte de zeer fraaie website The Witch Hunt. Daarop laat hij zien hoe feit en fictie ook in de perceptie van de heksenvervolgingen door elkaar lopen. Er gaapt een grote kloof tussen de resultaten van historisch onderzoek en de populaire ideeën over dit onderwerp.
        
Eén voor een ontkracht Nix de hardnekkige misverstanden over de vervolgingen. Zij waren niet primair gericht op vrouwen, zij werden niet georganiseerd door de kerk en het aantal slachtoffers liep niet in de miljoenen. Als reden voor het voortbestaan van deze misvattingen is wel de seksuele aantrekkingskracht van onschuldige, gemartelde vrouwen geopperd. Nix acht politiek misbruik van de heksenvervolgingen waarschijnlijker dan latent sadomasochisme. Als voorbeeld noemt hij de feministes uit de jaren zeventig, die van de vervolgingen een voorbeeld van vrouwenonderdrukking maakten. Mannelijke slachtoffers pasten niet in dat beeld.
        
The Witch Hunt biedt de mogelijkheid tot het bijwonen van een virtueel heksenproces met de bezoeker zelf in de beklaagdenbank. Niet zonder humor beschrijft Nix de verschillende stadia van het proces. Aan u de taak de aantijgingen van de aanklager te weerleggen. Als u schuldig wordt bevonden, kunt u altijd nog proberen uw leven te redden op de website van de heksenwaag te Oudewater. Daar kunt u zich online laten wegen. U krijgt zelfs een certificaat dat u vrijpleit van duivelsaanbidding. Mits u niet te licht bevonden wordt natuurlijk.
        
Iets minder luchtig gaat het eraan toe op The Witching Hours. Deze website is voor mensen met een sterke maag. En detail valt te lezen welk marteltuig de vervolgers konden aanwenden om hun slachtoffers tot bekentenis te brengen.

De site neemt verder enkele beroemde heksenprocessen onder de loep. Indrukwekkend is het verhaal van het gezin Pappenheim. Eind zestiende eeuw organiseert Maximiliaan I van Beieren een groots showproces, bedoeld als afschrikwekkend voorbeeld. Als zondebok fungeren de Pappenheimers, arme sloebers die toch al het ongeluk van de wereld op hun schouders dragen. Na gruwelijke openbare martelsessies eindigt het hele gezin op de brandstapel en wordt levend verbrand.

Een berucht voorbeeld van heksenvervolging speelt zich af in het Amerikaanse Salem. Begin 1672 schrikt dit puriteinse stadje op als enkele jonge meisjes zich vreemd beginnen te gedragen: ze vloeken als dokwerkers, slaan wartaal uit, krijgen toevallen en lijken soms in trance. Lichamelijke oorzaken worden niet gevonden en al snel komt men tot de conclusie dat de meisjes zijn behekst. De verdenking valt op de slavin van een van de getroffen families. In eerste instantie ontkent de vrouw alles, maar de zweep frist haar herinnering snel op. Niet alleen bekent zij haar ziel te hebben verkocht aan de duivel, ook onthult zij het bestaan van een samenzwering van heksen die erop uit zijn de puriteinen van Salem te vernietigen.
        
Reconstructies van de heksenwaan in Salem zijn op verschillende plekken op het web te vinden. Bijzonder de moeite waard zijn The Salem Papers. Op deze site zijn transcripties van de verhoren te lezen. Deze elektronische bronnenuitgave brengt de onmogelijke positie van de beklaagde wel heel dichtbij. Je zou bijna denken dat de makers van The Blair Witch Project ze ook gelezen hebben. Deel twee van de film draait inmiddels in de bioscoop en ook deze keer gaan op de website feit en fictie vloeiend in elkaar over.

Wicca
Wie dacht dat hekserij niet meer bestond, wordt op internet snel uit de droom geholpen. Moderne hekserij, ook wel Wicca genoemd, is een natuurreligie die zich in toenemende populariteit mag verheugen. Deze website biedt een mooi vormgegeven uitleg van de hedendaagse hekserij.

Heksenhamer
In 1486 verscheen het eerste handboek voor de heksenjager, de Malleus maleficarum ofwel Heksenhamer. De monniken die het boek schreven, Heinrich Kramer en Jacob Sprenger, verpakten hun persoonlijke frustraties omtrent vrouwen in een christelijk sausje. De teksten zijn tegenwoordig ook online te lezen.

Harry Potter
Dat heksen populair zijn mag blijken uit het succes van Harry Potter: tot in China aan toe dromen kinderen ervan als tovenaarsleerling te worden aangenomen op heksenhogeschool Hogwarts. Overigens niet alleen kinderen houden van Potter, ook volwassenen verslinden de boeken van schrijfster J.K. Rowling. Op het web is Harry ruim vertegenwoordigd, bijvoorbeeld op de site van de uitgever en bij de Volkskrant

Links
The Blair Witch Project
The Witch Hunt
Heksenwaag
The Witching Hours

Salem Witch Museum
Salem@National Geographic
Salem Papers
Salem Trials