Home Nederland bestaat!

Nederland bestaat!

  • Gepubliceerd op: 17 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 3 minuten leestijd

Vanaf 12 oktober aanstaande zendt de VPRO een ambitieuze, achtdelige documentaire over de geschiedenis van Nederland uit onder de titel Het Verleden van Nederland. Op de omvangrijke website van de serie is al een beknopte beschrijving te lezen van de inhoud van de acht delen. Daarbij wordt wel steeds nadrukkelijk vermeld dat die onder voorbehoud is, omdat in de montage alles nog kan veranderen.

Ik neem aan dat dat wel mee zal vallen. De titel en de korte inhoud van de laatste aflevering lijken mij karakteristiek voor de uitgangspunten van de serie en in zekere zin ook voor het hele ongelukkige en misleidende debat dat de laatste jaren is gevoerd over de natie en haar verleden. Die laatste aflevering heet ‘Vervagende Grenzen’. Dat klinkt al zeer omineus in een tijd waarin de columnisten zich zorgen maken over onze nationale identiteit. Volgens de tekst is die grensvervaging het gevolg van de Europese eenwording en de globalisering.

En er is nog iets veel engers aan de hand: de morele grenzen zijn troebel geworden door de ontzuiling. De allerlaatste zin van de korte inhoud van de laatste aflevering is te mooi om niet letterlijk te citeren: ‘Bestaat “Nederland” eigenlijk nog wel?’ De existentiële twijfel die kennelijk ten grondslag ligt aan deze laatste aflevering wordt scherp gecontrasteerd met de – vooral ook de religieuze – zekerheden van de wederopbouwjaren. Ach, konden we toch maar weer terug naar de jaren dat God en Drees het voor het zeggen hadden!

De hele nationale onzekerheid van de laatste jaren, ook in deze serie weer zo expliciet aan de orde gesteld, lijkt mij eerlijk gezegd flauwekul. Ik zou het ook wat vriendelijker kunnen formuleren door te stellen dat die twijfel een product is van optische vertekening. Op de vraag of Nederland bestaat kan een zeer eenduidig antwoord worden gegeven: ja! Kijk een paar avonden naar de televisie, reis naar een grens, bezie de redeloze opwinding over onze gouden medailles en het wordt duidelijk dat de natie bestaat.

Voor zover we delen van onze soevereiniteit kwijt zijn geraakt aan de Europese Unie of de globalisering, was dat onvermijdelijk en bovendien al veel langer geleden dan we nu denken. Nederland is immers een klein land dat volledig afhankelijk is van import en export. Maar op die terreinen die de meeste Nederlanders van belang vinden, heeft de Nederlandse overheid nog steeds een grote bewegingsvrijheid. Niemand heeft tot op heden een EU-voetbalelftal voorgesteld, waarin het oranje-elftal verplicht moet opgaan (iets dat mij een onbeschrijflijke zegen zou lijken).

Dat vroeger, in de jaren vijftig of daarvoor, de nationale zekerheden nog onschokbaar overeind stonden, is een begrijpelijke maar onjuiste veronderstelling. Omdat het onveranderbaar is, lijkt het verleden altijd meer solide en veiliger; je weet met het verleden waar je aan toe bent en met de toekomst nu eenmaal niet. In de jaren vijftig werd Nederland geplaagd door tal van onzekerheden. Daar was de angst voor de bom, voor een terugkeer van de crisis, het naargeestige gevoel dat de jeugd op drift was geraakt en nog allerlei andere ellende.

Het contrast tussen een onzeker heden en zeker verleden is mythisch. Mensen voelen zich nu onzeker door de aanzienlijke veranderingen van de afgelopen halve eeuw, maar de veranderingen in de eerste helft van de vorige eeuw waren minstens even groot en zeker even beangstigend.
Maarten van Rossem

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer