Home Mijn verhaal

Mijn verhaal

  • Gepubliceerd op: 11 april 2005
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Martine Postma

In ‘Mijn Verhaal’ vertellen lezers over een historische gebeurtenis waarbij zij aanwezig waren. Hans Uylenburg (71) was in de jaren vijftig een van de jonge mannen die wegens het conflict in Nieuw-Guinea dienst weigerden.

 
‘Ik een pacifist? Helemaal niet. Als vreemden mijn boeltje omvergooien, wie weet waartoe ik dan in staat ben. Maar ik wil wel zelf mijn vijand kunnen uitkiezen. De kans lopen naar Nieuw-Guinea te worden gestuurd om daar de Nederlandse belangen veilig te stellen ten koste van de jonge republiek Indonesië, daar voelde ik midden jaren vijftig niets voor. En aangezien ik er niet veel voor voelde om bij een eventuele uitzending te moeten deserteren, zat er voor mij niets anders op dan dienst te weigeren. En wel onder het motto dat ik vanuit mijn geweten geen mensen kon doden; dat was de enige reden die werd geaccepteerd.

In die tijd was dienst weigeren absoluut not done. De algemene opvatting was dat je in het leger een echte kerel werd. En Nederland had de vrede van 1945 toch maar mooi aan het Amerikaanse en het Russische leger te danken. Heel anders dan in de jaren zeventig stond de dienstplicht in de jaren vijftig in hoog aanzien.

Nadat ik mijn weigering kenbaar had gemaakt, kwamen er een paar hoge piefen van Defensie bij mij thuis. Als ik dan niet bij de luchtdoelartillerie wilde – het onderdeel waarvoor ik was opgeroepen – had ik er dan geen oren naar om straaljagerpiloot te worden? Ze dachten waarschijnlijk dat ik dát aanbod niet kon weigeren; elke jongen wil immers piloot worden. Ook de rector van mijn middelbare school werd ingelicht. “Je moet niet weigeren,” praatte hij op me in. “Dan krijg je nooit meer een baan bij de overheid.”

Toen ik voet bij stuk hield, werd een procedure in gang gezet die ruim een halfjaar zou duren. Eerst werd ik nog een keer gekeurd, daarna moest ik een psychologisch onderzoek ondergaan. Bij een psychiater in Wassenaar moest ik de gekste vragen beantwoorden: welke krant lazen we thuis, welke godsdienstige voorkeur hadden mijn ouders? Daarna was het wachten op een oproep om te verschijnen voor de speciale commissie van Defensie die dienstweigeraars beoordeelde.

Ik heb me grondig op dat optreden voorbereid. Uit de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN) – een clubje dat het veld in trok om plantjes en beestjes te bestuderen – kende ik andere dienstweigeraars. Via hen kwam ik terecht bij een groepje mensen dat op een zolderkamertje in Amsterdam bij elkaar kwam om “commissietje” te spelen. Daar leerde ik om te gaan met de rottige dilemma’s die de commissie je voorlegde. Bijvoorbeeld: je loopt in de oorlog langs een concentratiekamp en ziet dat twee Duitsers een groep joden de gaskamer in drijven. Er staat een geweer, waarmee je die Duitsers kunt doodschieten. Wat doe je? Het is natuurlijk allemaal flauwekul; iemand kán niet aantonen dat hij geen mensen kan doden. Maar door stug vol te houden ben ik uiteindelijk als gewetensbezwaarde erkend.

Vervolgens kon ik kiezen waar ik mijn vervangende dienstplicht wilde vervullen: ik kon óf in Vledder, in Drenthe, de hei gaan ontginnen, óf als verpleger gaan werken in een krankzinnigengesticht in Eindhoven. De hei vond ik prachtig, die wilde ik helemaal niet ontginnen, dus ik heb voor die psychiatrische inrichting gekozen.

Als ik er nu op terugkijk, denk ik dat ik wél in dienst had moeten gaan en erop had moeten gokken dat ik niet naar Nieuw-Guinea zou worden uitgezonden. Want in die tweeënhalf jaar dat ik in dat gesticht heb gewerkt, heb ik niets nuttigs gedaan. In die kliniek zaten vooral misdadigers, die ter beschikking van de regering waren gesteld. Zulke mensen horen deskundig te worden verpleegd, zodat ze eventueel in de maatschappij kunnen terugkeren. Wij met onze lekenkoppen hebben hen absoluut niet verder geholpen.’

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer