Historicus, schrijver en presentator Hans Goedkoop, roemt de grondlegger van de psychoanalyse Sigmund Freud. Hij vindt hem de grootste historicus van de negentiende eeuw.
Wanneer maakte u kennis met Sigmund Freud?
‘Als student geschiedenis aan de UvA ben ik hem gaan bestuderen door toedoen van hoogleraar Arthur Mitzman. De gepolijste psycholoog Sigmund Freud (1856-1939) vond ik niet zo interessant, ik bekeek hem vooral als een historicus. Geschiedschrijving vertelt van oudsher over gebeurtenissen in de buitenwereld. Maar die krijgen pas betekenis als je ziet wat die teweegbrengen in de binnenwereld van personen. Die verrijking van gebeurtenis naar ervaring leverde Freud.’
Bewonderingswaardig?
‘Ongelooflijk moedig, maar ook zinnig. Freud biedt een inkijk in de gevoelens van schuld en schaamte van de negentiende-eeuwse mens. In een tijd waarin seksuele gevoelens onder de oppervlakte dienden te blijven, lukte het Freud om zodanig te woelen en te spitten dat hij toch onderdukte emoties naar boven wist te halen. Hij voegt echt iets toe aan de geschiedschrijving.’
Wat raakte u zo in zijn werk?
‘Freud deed wat ik in mijn studie miste: hij onderzocht op een persoonlijk niveau hoe het verleden ons mensen beheerst en hoe dit doorwerkt in ons leven.’
‘Freud onderzocht hoe het verleden ons mensen beheerst’
Een historische held.
‘Ja, fantastisch. In mijn ogen zouden alle geschiedschrijvers hetzelfde moeten doen: zaken naar boven halen waardoor geschiedenis in het heden betekenis krijgt. De saaie overzichtswerken die ik tijdens mijn studie moest bestuderen, vielen me enorm tegen. Ik heb altijd van geschiedenis gehouden vanwege de historische sensatie, om dat wat het in je binnenwereld teweegbrengt. Freud bracht weer vreugde in mijn studie.’
Bent u zelf door Freud geinspireerd?
‘De psychoanalyse is voortgekomen uit een persoonlijke crisis die Freud doormaakte als gevolg van een ontluisterende ervaring met zijn vader. Toen zijn vader zich eens in zijn bijzijn aan de kant van de weg in de berm liet drukken, vond Freud dit vreselijk vernederend. Dit traumatische voorval zette hem aan tot het analyseren van zijn gevoelens. Zo legde hij de basis van de psychoananalyse. In het leven van toneelschrijver Herman Heijermans, wiens biografie ik heb geschreven, herkende ik een vergelijkbare vaderrelatie. Net als Freud vereerde en verachtte Heijermans zijn vader. Dit element zie je ook terug in mijn Heijermans-biografie.’
Zijn er nog minpunten te noemen?
‘Freud vond zichzelf erg belangrijk. Zijn leerlingen moesten hem kritiekloos volgen. Er zat wel iets sektarisch in zijn leiderschap. Van vrouwen had hij geen hoge dunk; hij was een misogyne man.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
