Home ‘Mijn favoriete Romeinse vrouw is niet de standaard keizerin’

‘Mijn favoriete Romeinse vrouw is niet de standaard keizerin’

  • Gepubliceerd op: 13 mei 2019
  • Laatste update 07 apr 2023
  • Auteur:
    Lola Bos
  • 3 minuten leestijd
‘Mijn favoriete Romeinse vrouw is niet de standaard keizerin’

Er waren wel degelijk Romeinse vrouwen met bewegingsvrijheid en invloed. Dat zegt dr. Saskia Stevens, universitair docent Geschiedenis van de Oudheid en Antieke Cultuur aan de Universiteit Utrecht. Op het Geschiedenis Festival op 5 oktober in Haarlem houdt zij een lezing over vrouwen in het oude Rome. ‘Van alle sociale klassen is er wel bewijs teruggevonden in Pompeii.’

Hoeveel kon een Romeinse vrouw over haar eigen leven bepalen?

‘Een vrouw viel altijd onder het toezicht van haar vader of man. Wat het publieke deel van haar leven betreft was ze dus nogal ingeperkt. Toch hebben we voorbeelden van vrouwen die juist wel wat meer dingen konden doen. Dat zal de insteek zijn van mijn verhaal in oktober. Ik wil graag benadrukken wat vrouwen wél konden. Denk aan vrouwen die publieke gebouwen financierden of die dankzij een erfenis een bedrijf in handen hadden.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Kunt u uitleggen wat de term matrona inhoudt?

‘De matrona representeerde het gegoede deel van de burgerij. Zij was getrouwd en fungeerde als rolmodel  voor de Romeinse vrouw. Die moest bescheiden, kuis en vroom zijn en trouw aan haar echtgenoot. Ze was herkenbaar aan de stola die ze droeg en ze had haar haar op een bepaalde manier gevlochten. Publiekelijk had ze niet heel veel te zeggen, maar in huis was zij degene die bepaalde wat er gebeurde. Ze werd ook wel gezien als de tegenhanger van publieke vrouwen. Er zijn voorbeelden van matronae die gezamenlijk in opstand kwamen tegen bepaalde wetgeving om zo hun rechten en status te beschermen.  In dat opzicht hadden ze wat meer bewegingsvrijheid dan vrouwen uit de lagere klasse.’

Zijn er materiële aanwijzingen gevonden over het leven van vrouwen, bijvoorbeeld in Pompeii?

‘Allereerst hebben we uit Pompeii allerlei gebruiksvoorwerpen van vrouwen, zoals spiegels en parfumflesjes. Daarnaast zijn er vondsten van vrouwensieraden. Verwijzingen naar priesteressen in inscripties geven aan dat vrouwen op die manier wat meer in het publieke leven traden. Heel bekend is de wandschildering van een vrouw met een schrijfstift aan haar mond, waarmee ze laat zien dat ze meer aan haar hoofd heeft dan alleen het huishouden. Ook zijn er wandschilderingen gevonden met standjes erop, die verwijzen naar de diensten van prostituees. In graffiti op de muur staan daar ook hun namen genoemd. Verder beschikken we over fysieke resten in de vorm van skeletten van vrouwen. Van alle sociale klassen is er wel bewijs teruggevonden in Pompeii.’

Wie is uw favoriete Romeinse vrouw?

‘Mijn favoriete Romeinse vrouw is niet de standaard keizerin. Het is juist een vrouw die niet eens expliciet met naam wordt genoemd. In Rome is een lange grafinscriptie teruggevonden uit de tijd van keizer Augustus, waarin deze vrouw door haar echtgenoot wordt bedankt voor alles wat zij voor hem heeft gedaan. Zij wordt vaak geassocieerd met een matrona die Turia heette en die we ook in andere bronnen terugvinden. De inscriptie vertelt ons dat zij de moord op haar ouders had gewroken,  een toegewijde echtgenote en moeder was en ervoor gezorgd had  dat haar man, die in ballingschap was om te ontsnappen aan de proscripties, kon terugkeren naar Rome met hulp van keizer Augustus. Augustus’ medeheerser Lepidus wilde in eerste instantie niet meewerken, maar door Turia’s vastberadenheid en langdurig aandringen gaf Lepidus uiteindelijk toe. Dat vind ik bijzonder om te lezen; een daadkrachtige Romeinse vrouw, die uit liefde voor haar man zo ver is gegaan.’

Bekijk hier het hele programma van het Geschiedenis Festival en bestel tickets.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer