Home Lifestyle & trends

Lifestyle & trends

  • Gepubliceerd op: 19 augustus 2005
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Marjolein van Rotterdam
  • 3 minuten leestijd

De hotspots van achttiende-eeuws Parijs. Lekker weg in de jaren dertig. Haute couture in de Middeleeuwen. Trends zijn van alle tijden. Deze keer: de liefdesbrief.


‘Maar als ik u verlies, welke hoop rest mij dan nog? Welke reden zal ik nog hebben de pelgrimage van het leven te vervolgen?’ Deze onsterfelijke woorden schreef Héloïse in de twaalfde eeuw aan Pierre Abélard, de filosoof die haar leraar en haar geliefde was. Liefdesbrieven zijn er altijd geweest. Ovidius verzon ze, Cicero schreef ze, om niet te spreken van Petrarca, Luther, Hendrik VII, Freud, Fitzgerald, Einstein, Huizinga, ‘Ronnie’ Reagan, honderdduizenden andere beroemdheden en miljoenen gewone mensen. Bijna iedereen heeft wel eens liefdesbrieven gekregen en geschreven.

Liefdesbrieven zijn er dan ook in alle toonaarden. Melancholie komt veel voor; de briefschrijver zit tenslotte meestal niet aan de zijde van zijn geliefde te schrijven, maar mist zijn beminde (‘Waarom ben je niet hier, mijn liefste?’). Maar er zijn ook uitgelaten brieven, en zakelijke (‘Waar kunnen wij elkaar ontmoeten. A. Bij jou. B. Bij mij. C. Op de schaatsbaan?’), verbitterde, charmante, grappige, cryptische, leugenachtige, hopeloze en zelfs in opdracht geschreven liefdesbrieven.

Zelfs de nare, in azijnpis gedrenkte liefdesbrieven zijn voor de buitenstaander soms een genoegen. ‘Een paar jaar zul je je druk bewegen in enkele oppervlakkige kringen, maar de tijd zal komen, dat je zult snakken naar een liefhebbend hart en eraan zult wanhopen, iemand te vinden, die je trouw kan zijn. Dan is het uur der vergelding geslagen,’ schreef Benjamin Disraeli aan de vrouw die niet met hem wilde trouwen.

In de geschiedenis van de liefdesbrief doen zich interessante ontwikkelingen voor. Zo ontdekten de dames in de zeventiende eeuw de lol van het briefschrijven mede omdat vrouwen in die tijd het huis steeds minder verlieten. Het schrijven van liefdesbrieven ontwikkelde zich in deze periode tot een kunst. Er werden regels opgesteld en handleidingen gemaakt, met goede voorbeelden.

In de negentiende eeuw, de eeuw waarin de brief hét communicatiemiddel werd, waren deze handleidingen nog steeds geliefd. Het postverkeer was goedkoper geworden, en dus bereikbaar voor een groter publiek. ‘Sober, in ernstige, kalme woorden moeten wij de omstandigheden, gelijk die voor ons zélf, doch – wie weet? – misschien niet voor de tegenpartij bestaan, blootleggen,’ ried A. Roospenberg in 1938 nog aan in zijn gids Als verliefde menschen brieven schrijven. Aan brieven, vond hij, worden immers hogere eisen gesteld dan aan het gesproken woord: ‘Een diepere doordachtheid, wat den inhoud betreft, grootere nauwkeurigheid, waardoor de duidelijkheid bevorderd wordt, en – zoo wij ons althans daartoe in staat achten, schoonheid van woordenkeus en zinsopbouw.’

Liefdesbrieven zijn eigenlijk voor één lezer bedoeld. Toch zijn ze gretig gebundeld. De Koninklijke Bibliotheek heeft zesduizend boeken met de woorden ‘Love Letters’ in de titel. Als je een aantal bundels doorbladert, bekruipt je – behalve het gevoel een voyeur te zijn – de indruk dat sommige brieven eigenlijk voor een groter publiek zijn bestemd, zo fijnbesnaard komen de auteurs erin naar voren en zo literair zijn ze geschreven.

Vooral de Engelsen grossieren in liefdesbrievenbundels. In een van die vele Britse brievenverzamelingen, Love and Letters of Eminent Persons uit 1859, citeert inleider Charles Martel een meisje dat een brief naar de uitgever van Goethes Faust had geschreven. In dat boek had de vertaler de liefdesscène tussen Margarethe en Faust bondig samengevat met: ‘They make love.’ ‘Als het niet al te brutaal is,’ schreef het meisje, ‘zou ik graag willen weten hóé ze de liefde bedreven.’ Dat nu, concludeert de inleider, is precies wat wij allemaal willen weten.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer