'Ik vind de vergelijking nogal beledigend,’ reageert Ben Bosch op de stelling van deze maand. Die luidt: ‘Communisten in de Koude Oorlog waren net zo fout als NSB’ers in de jaren dertig.’ Volgens Bosch klopt dat niet, want communisten waren ‘meelopers die droomden van een rechtvaardige wereld’. En al spreekt de stelling van NSB’ers in de jaren dertig, je kunt er niet omheen dat zij in de Tweede Wereldoorlog fout zijn geweest en de communisten niet.
Ook Wout Claessens neemt het op voor het communisme, dat ‘zeer sympathiek’ kan zijn, althans ‘in pure vorm’. Dat geldt volgens Olav ten Broek niet voor de ideeën van Stalin en Mao, want zij regeerden ‘niet volgens de leer van Karl Marx en waren zeer zeker geen communisten’. Johan Snijders schrijft: ‘Van geen enkele Nederlandse communist is bekend dat hij misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden heeft gepleegd of goedgekeurd.’
Fred Westen heeft ‘de indruk dat de communisten in Nederland de democratie respecteerden, terwijl de NSB buitenparlementaire intimidatie toepaste’. Bovendien, schrijft A. van Dijk, was de NSB racistisch en de CPN niet. ‘Wel is het zo dat het communisme veel slachtoffers gemaakt heeft, maar niet vanuit racistische motieven. Dat is toch iets anders.’
J.A.H. van Eekelen ziet geen verschil: het Sovjetsysteem was ‘een even stompzinnige dictatuur als die van Hitler’. Nederlandse communisten, schrijft Hans Groen, ‘konden weten dat er onder het communisme vreselijke dingen gebeurden’. En M. van Dijk merkt op: ‘Waarom is sympathiseren met Mao of Pol Pot minder erg dan sympathiseren met Hitler?’
Een aantal respondenten vindt zelfs dat de vergelijking negatief uitvalt voor de communisten. ‘De NSB heeft in de jaren dertig nooit opgeroepen om de loyaliteit te verleggen naar het Derde Rijk,’ stelt O. Swaneveld. ‘Maar CPN-leider Paul de Groot stelde na de oorlog dat ingeval van een gewapend conflict tussen West en Oost, de Nederlandse communisten onvoorwaardelijk voor het Oosten zouden kiezen. Dat was een oproep tot landverraad.’
Ook Jan Rolf Staal vindt communisten ‘eigenlijk erger’ dan NSB’ers. ‘In de jaren dertig kon men nog niet volledig voorzien wat de NSB allemaal zou brengen. In de Koude Oorlog waren de misdaden van Stalin en Mao echter volkomen helder.’
‘Communisten in de Koude Oorlog waren net zo fout als NSB’ers in de jaren dertig’
Eens 29 %
Oneens 55 %
Geen mening 16 %
OPMERKELIJK
‘Het getuigt van heel veel moed als je je onttrekt aan het tijdsbeeld en volkomen onafhankelijk een ideologie doorziet.’
– M.P.G.M. Hesseling
Dit artikel is exclusief voor abonnees
