Home Noorden van Mali kent geen effectief staatsgezag

Noorden van Mali kent geen effectief staatsgezag

  • Gepubliceerd op: 27 november 2013
  • Laatste update 30 jan 2023
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd
Noorden van Mali kent geen effectief staatsgezag

De kans op succes in Mali is klein, voorspelde Mirjam de Bruijn al in 2013. Volgens de hoogleraar contemporaine geschiedenis en antropologie van West- en Centraal-Afrika in Leiden speelde een militaire interventie de jihadisten in Mali juist in de kaart. 

De Bruijn in 2013: ‘Mali’s grenzen zijn in de koloniale tijd getrokken door de Fransen, op een vrij willekeurige manier. Ze lopen dwars door bevolkingsgroepen. De naam Mali is ontleend aan een middeleeuws koninkrijk, dat geen vaste grenzen had, maar waarvan het kerngebied lag in wat nu het zuiden is.

Het is voor overheden altijd moeilijk geweest effectief gezag uit te oefenen in het noorden. Noord-Mali is één grote woestijn, met slechts enkele stedelijke centra en poreuze grenzen. De bevolking leeft nomadisch. De rol van de overheid blijft van oudsher beperkt tot belastingen heffen op vee, waarvoor het belangrijk is dat zij de marktplaatsen en grenzen controleert.

De Toearegs zijn sinds het begin van de negentiende eeuw de machtigste etnische groep in het noorden. Ze hebben een eigen taal en schrift, en zijn verdeeld in kasten. Sommigen zijn slaven. Nog tijdens de koloniale periode claimden Toearegs het noorden, dat zij Azawad noemen, als hun land. De Fransen hebben ooit een plan gemaakt om het gebied aan hen te geven, maar daar is niets van terechtgekomen. Zodoende kwam het noorden na de onafhankelijkheid in 1960 onder gezag te staan van de Malinese regering in Bamako.

De Toearegs hadden nauwelijks binding met het nieuwe Mali, dat werd gedomineerd door de bevolkingsgroepen in het zuiden, met name de Bambara. In 1963 en 1990 kwamen de Toerags in opstand. In 1992 kreeg het noorden meer bestuurlijke autonomie en werden voor het eerst Toearegs opgenomen in de regering en het leger. Toen twee jaar geleden radicaal islamitische groepen een nieuwe opstand begonnen, voelde de grootste onafhankelijkheidsbeweging van de Toearegs, de MNLA, zich overvallen. De MNLA wil niet dat het noorden wordt geïslamiseerd en vecht nu samen met de Fransen.

In een eerder stadium had Mali misschien kunnen worden opgesplitst, maar daarvoor is het nu te laat. De Toearegs zijn onderling verdeeld en andere bevolkingsgroepen in het noorden willen niet door hen worden gedomineerd. Bovendien zal de Malinese regering het noorden nooit opgeven, want er zit vermoedelijk olie in de grond. Dat is de reden dat de Amerikanen twaalf jaar geleden zijn begonnen soldaten te trainen in Mali en andere Sahel-landen. Daarmee hebben zij een voedingsbodem gegeven aan de islamisten, die religie gebruiken als een politiek wapen.

Zijn de rebellen een gevaar voor de wereld? Daar geloof ik niets van. Degenen die zich bij hen aansluiten zijn geen fanatieke jihadisten, maar kansloze jongeren voor wie er geen plek is in de kamelenhandel. Maar doordat het Westen militair ingrijpt, creëert het in Mali precies de situatie die het wil voorkomen: het conflict krijgt een aanzuigende werking op internationale terroristen. Bovendien is de kans groot dat het strijdtoneel zich verplaatst naar de buurlanden. Als de rebellen uit Mali worden verjaagd, steken ze gewoon de poreuze grens naar Niger over.

Ook als de VN-operatie succesvol is, blijft Mali een staat met een wankele basis. Misschien zal Zuid-Mali redelijk gaan functioneren, terwijl het noorden een soort anarchistische zone blijft. Er zullen nieuwe conflicten oplaaien, want wat onder de oppervlakte leeft, krijg je niet weg. Je kunt je daarom afvragen of dit soort militaire interventies zin heeft. Of je het nu leuk vindt of niet, soms moet je conflicten laten uitvechten om tot nieuwe verhoudingen te komen.’    

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer