Op 9 mei van dit jaar, de Dag van de Overwinning op Hitler-Duitsland, werd in de Siberische stad Jakoetsk een standbeeld voor Jozef Stalin onthuld. Sinds 2005 is dit het derde Stalinmonument in de hoofdstad van de republiek Jakoetië. Wat scholieren uit monumenten en schoolboeken over Stalin moeten concluderen laat zich raden: hij leidde zijn land in de oorlog als een wijze strateeg naar de overwinning.
Maar wat zullen zij op school leren over de staatsterreur die in de jaren voorafgaand aan en zelfs nog tijdens de oorlog zoveel landgenoten het leven kostte? De richtlijnen voor een nieuw leerboek geschiedenis die nu in Moskou worden besproken doen het ergste vrezen. President Vladimir Poetin wil dat er zo snel mogelijk één studieboek komt voor alle scholen, met een officieel goedgekeurde canon van de Russische geschiedenis.
Meer lezen over Stalin? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
In december moet een blauwdruk voor de toekomstige geschiedenislessen klaar zijn. Een regeringscommissie komt dan met een grove opzet voor het toekomstige geschiedenisboek. ‘Moeilijke’ vraagstukken worden daarin liefst gemeden. ‘De scholier moet ervan overtuigd zijn dat de geschiedenis zo is geweest en niet anders,’ vindt directeur Joeri Petrov van het Instituut voor de Russische Geschiedenis van de Academie van Wetenschappen. ‘Voor andere interpretaties moet een barrière worden opgeworpen.’
Critici vrezen dat hierdoor allerlei minder verkwikkelijke episodes uit de Russische geschiedenis niet of slechts ten dele aan bod komen, zoals de Stalinterreur, de Sovjetaanval op Finland, de bezetting van Bessarabië en de Baltische staten, of de moord op duizenden Poolse officieren in Katyn.
Geen twijfel over Stalin in schoolboeken
Voor twijfel of discussie is geen plaats. Het geschiedenisonderwijs wordt ondergeschikt gemaakt aan de ‘patriottische opvoeding’ van de jeugd. Voorstanders van het nieuwe leerboek vinden dat bovenal de ‘geopolitieke belangen’ van Rusland ermee gediend moeten worden.
In hun optiek was Stalin inderdaad een dictator, maar heeft hij ook het land gemoderniseerd en van de Sovjet-Unie een wereldmacht gemaakt. Volgens de richtlijnen van de commissie had de ‘wrede, massale repressie’ als doel ‘de liquidatie van een mogelijke “vijfde kolonne” in de omstandigheden van groeiend oorlogsgevaar’. Historicus Ivan Koerilla schrijft dat hij – ‘als ik een scholier was’ – dit als volgt zou uitleggen: ‘Stalin had gelijk. Hij ruimde de vijanden van het land uit de weg.’
Volgens een recente peiling steunt 58 procent van de Russen het idee van één enkel lesboek voor alle schoolkinderen met de ‘enig ware’ interpretatie van de geschiedenis. Slechts 16 procent is tegen.
