Home Kerk heeft ‘morele verantwoordelijkheid’ tegenover Zuid-Afrika

Kerk heeft ‘morele verantwoordelijkheid’ tegenover Zuid-Afrika

  • Gepubliceerd op: 23 juni 2009
  • Laatste update 11 apr 2023
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd
Kerk heeft ‘morele verantwoordelijkheid’ tegenover Zuid-Afrika

Bijna vijfentwintig jaar deden de protestantse kerken in Nederland erover om hun banden met de Zuid-Afrikaanse pro-apartheidskerk los te laten. Dat schrijft Erica Meijers in haar proefschrift Blanke broeders – zwarte vreemden. ‘We hebben te lang op het verkeerde paard gewed,’ zegt Arjan Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland.

Toen in 1948 in Zuid-Afrika de apartheid werd ingevoerd en theologisch werd gelegitimeerd door de Nederduits Gereformeerde Kerk (NGK), veranderde dit in eerste instantie weinig aan de eeuwenoude, hechte relatie tussen de Zuid-Afrikaanse en Nederlandse protestantse zusterkerken. De Nederlanders hoopten dat ze door de dialoog gaande te houden hun Zuid-Afrikaanse broeders en zusters op andere gedachten konden brengen.

Het bloedbad in het zwarte township Sharpeville in 1960 sloeg die hoop de bodem in. In 1962 wees de Nederlandse Hervormde Kerk apartheid openlijk af. De contacten richtten zich vanaf nu op de dissidenten binnen de NGK, die zich verzetten tegen het apartheidsregime.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Toch zou het tot 1972 duren voordat ‘het proces van vervreemding van de apologeten van apartheid en de toenadering tot het verzet tegen apartheid zover [is] voortgeschreden dat het onomkeerbaar wordt’, schrijft Meijers. Op dat moment was in de Nederlandse kerken ‘het witte perspectief op de Zuid-Afrikaanse samenleving meer en meer een zwart perspectief geworden’.

Nu de apartheid verleden tijd is, zijn de oude banden tussen de NGK en de Protestantse Kerk in Nederland – de nieuwe fusiekerk van hervormden, gereformeerden en lutheranen – nog niet hersteld. Wel onderhoudt de Protestantse Kerk intensieve relaties met de zwarte en ‘gekleurde’ kerken die zich in de jaren negentig van de NGK hebben afgescheiden en zich hebben verenigd in de Uniting Reformed Church of Southern Africa (URCSA). ‘Wij ondersteunen hen met geld en kennis rond bijvoorbeeld aids en gendervraagstukken,’ zegt scriba Arjan Plaisier.

Volgens Plaisier heeft de Protestantse Kerk in Nederland een historische verplichting jegens Zuid-Afrika. ‘Er valt niet te ontkomen aan onze gezamenlijke geschiedenis met de NGK. Dat verleden is niet iets om trots op te zijn en daarom dragen wij als Nederlandse Protestantse kerk een morele verantwoordelijkheid.’

Sinds een paar jaar worden in Zuid-Afrika pogingen gedaan om de URCSA te herenigen met de ‘witte’ NGK. Daar zit weinig schot in. ‘De URCSA eist namelijk een volmondige aanvaarding van de Belhar-belijdenis, waarin apartheid impliciet zondig wordt verklaard. Een deel van de blanke gelovigen wil deze niet accepteren.’

Plaisier denkt dat de Protestantse Kerk een bijdrage kan leveren aan de hereniging, ‘ook gezien onze eigen ervaring met een moeizaam eenwordingsproces’. Maar anders dan in de vroege apartheidsjaren staat voor de Protestantse Kerk de dialoog met de blanke geloofsgenoten niet op de eerste plaats. ‘We hebben duidelijk gekozen voor de URCSA.’

Erica Meijers, De Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de apartheid in Zuid-Afrika 1948-1972. 536 p. Verloren, € 39,00

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer