Home JOURNALISTEN EN HEETHOOFDEN. EEN GESCHIEDENIS VAN DE INDISCH-NEDERLANDSE DAGBLADPERS 1744-1905

JOURNALISTEN EN HEETHOOFDEN. EEN GESCHIEDENIS VAN DE INDISCH-NEDERLANDSE DAGBLADPERS 1744-1905

  • Gepubliceerd op: 11 februari 2002
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Remco Raben
  • 2 minuten leestijd

Je moet wel gek zijn om alle negentiende-eeuwse kranten in Nederlands-Indië door te nemen en ze dan allemaal in een naslagwerk te behandelen. Allemaal? Ja allemaal. Met filatelistische precisie en de bijbehorende drang naar volledigheid heeft Gerard Termorshuizen ze samengebracht. Van het onbeduidendste lokale sufferdje tot de Grote Vijf – de Java-Bode, de Javasche Courant, het Bataviaasch Nieuwsblad, het Soerabaiasch Handelsblad en De Locomotief. Alle bijna honderd kranten worden niet alleen genoemd, maar in uiterlijk, oplage, redactie en inhoud geanalyseerd. Gerard Termorshuizen is een beetje gek en dat stemt tot grote vreugde.

        Niet iedereen zal vrijwillig alle details over alle Indische kranten tot zich nemen. Maar ook wie zich beperkt tot het inleidende gedeelte en tot enkele steekproeven zal zien dat dit niet alleen een erg handig werk is, maar zal er ook wat van opsteken. Sommige dingen waren meer dan bekend, al dan niet uit eerdere publicaties van de Leidse krantenvorser, biograaf van redacteur en feuilletonschrijver P.A. Daum. Zo is iedereen wel op de hoogte van de vuilspuiterij die Indische journalistiek heet.
        Intrigerender is de opkomst van de publieke opinie in Indië, die hier in volle breedte zichtbaar wordt. In de dichtgetimmerde Indische samenleving was de geleidelijke groei van de vrije pers een essentiële stap naar een voldragen samenleving, waarin sociale en politieke conflicten in het publieke domein werden uitgevochten.
        Onlosmakelijk verbonden aan die publieke opinie was het Indische perspectief, al dan niet verwoord in een sterk anti-Nederlandse modus. Het is niet verbazingwekkend dat juist de in Indië geboren Europeanen – een handzamer omschrijving is er niet – zich in de kranten en blaadjes roeren. Termorshuizen stelt hen min of meer gelijk aan de ‘Indo’s’, maar dat klopt niet. Juist zijn geschiedenis van de Indische dagbladen laat zien dat de scheidslijnen in de koloniale samenleving niet met een kleurenmonstertje te peilen zijn.
        Het zijn de fijne arceringen, niet de grove contouren die Termorshuizen het beste liggen. Hier ligt een mooi geschreven boek en een machtig overzicht. Een werk van liefde, dat moet wel. En voor wie het nog niet gek genoeg is: in een volgend deel bladert Termorshuizen door tot 1942.

Remco Raben is Indië-specialist bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer