Een boek over kaapvaart, de legale vorm van zeeroof, gaat vanzelfsprekend ook over de illegale vorm ervan: piraterij. Het onderscheid is namelijk niet zelden schimmig. Wat vanuit het perspectief van de ene natie een legale vorm van verzet en oorlogsinzet was, was dat volgens de aangevallen partij niet altijd. Zo gaven de Staten-Generaal tijdens de Tachtigjarig Oorlog kaperbrieven uit om Spaanse schepen te veroveren. Maar Spanje erkende de Republiek niet en beschouwde de Nederlandse kapers als criminelen en terroristen – als piraten dus, die de doodstraf verdienden als ze gepakt werden.
Daar staat tegenover dat het er bij de meeste gevallen van legale zeeroof zeer gemoedelijk aan toeging. Naties die elkaar erkenden, wikkelden een kaping volgens onderlinge afspraken af. De overvallen bemanning had daardoor weinig te vrezen. Kaapvaart was voor veel koopvaardijreders in oorlogstijd een aantrekkelijk alternatief voor de handelsvaart.
Zij konden om een kaper- of commissiebrief vragen: een vergunning om vijandelijke schepen te overvallen en de lading te confisqueren. Een prijshof onderzocht vervolgens of men zich aan de regels had gehouden en of schip en lading als ‘goede prijs’ geveild mochten worden. Was alles in orde, dan kregen de reder en de bemanning van het kaperschip hun deel.
Kaperbloed en koopmansgeest beschrijft de geschiedenis van de zeeroof, van de Oudheid tot de tegenwoordige tijd, aan de hand van een bonte verzameling van feiten en anekdotes. De auteur ontleende die aan vele tientallen bronnen, variërend van moderne studies tot populaire liedjes, eigentijdse pamfletten en historieverhalen.
De vele details ontnemen enigszins het zicht op de grote lijnen in het verhaal. Als in de epiloog de balans wordt opgemaakt van een kleine 3000 jaar kaapvaart, is het verband tussen de zeerovers bij Homerus, de Duinkerker kapers, boekanier Dieuwertje uit Harlingen en hedendaagse piraten uit Singapore ver te zoeken.
De conclusie dat elke generatie de zeerovers krijgt die zij verdient, steekt dan ook wat mager af tegen de bronnenrijkdom die de basis was voor dit ambitieuze boek. Kaperbloed en koopmansgeest laat zich daarom het best lezen als een lange reeks verrassende inkijkjes in een wereld die nog steeds tot ieders verbeelding spreekt.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
