Jan van Leiden predikte het einde der tijden

Een groot deel van de vertelling laat Boogaard over aan historicus Luc Panhuysen, die twee boeken over de leider van de wederdopers schreef. Zo vertelt Panhuysen hoe Jan van Leiden verschillende beroepen probeert, maar nergens echt goed in is. Met geld van zijn ouders opent hij een kroeg, die een vrijplaats voor alternatievelingen wordt. Daar gaat hij toneelspelen en blijkt hij al snel een genadig spreker te zijn. De kroegbaas raakt bevangen door de wederdopers en reist af naar Münster, om daar het einde der tijden af te wachten. Als dat uitblijft, kroont hij zichzelf tot koning van de Duitse stad en voert hij er een schrikbewind, dat eindigt met zijn gruwelijke dood.

Panhuysen is een fantastische verteller en neemt de luisteraar met gemak mee. Dat is een welkome afwisseling met de stem van Boogaard, die niet altijd de aandacht weet vast te houden. Met name de delen die de journalist voorleest, klinken hier en daar monotoon.

Het verhaal van Jan van Leiden spreekt zonder meer tot de verbeelding, maar het is welbekend. Wat kan een podcast daar anno 2024 aan toevoegen? Met andere woorden: waarom zou je als podcastmaker juist nu in dit verhaal duiken? Boogaard raakte geïnspireerd door een opera over de leider van de wederdopers, die eerder dit jaar in de theaters te zien was. In de eerste aflevering spreekt hij de maker van die opera, die hem een belangrijke vraag stelt: wat zegt het verhaal van de prediker over onze eigen tijd?

Daarvoor gaat Boogaard onder meer langs bij hoogleraar Bob de Graaff, die zich verdiepte in het historische denken over de eindtijd. Dat het verhaal van Jan van Leiden van alle tijden is, blijkt wel als hij de link maakt met Al Qaida en Islamitische Staat, die ‘een beetje vergelijkbaar’ zijn met dit verhaal. Want, zo stelt De Graaff, al die radicale groepen hangen een vorm van eindtijddenken aan.

Dan haalt Boogaard historicus Beatrice de Graaf erbij, die in haar boek Radicale verlossing beschrijft welke vijf stappen er bij radicalisering worden gezet. Hij staat uitgebreid stil bij die stappen en legt uit hoe je deze ook bij Jan van Leiden kunt zien. Dat is erg interessant, hoewel het een gemiste kans is om De Graaf zelf aan het woord te laten. Hoe ziet zij de radicalisering van de voormalige kroegbaas?

Natuurlijk is er in de podcast ook een historische sensatie te horen. Boogaard reist af naar Münster om de voetsporen van zijn hoofdpersoon te volgen. Daar is deze geschiedenis nog altijd zichtbaar. Aan de Sint Lambertuskerk hangen drie kooien, en in een daarvan zat maandenlang het levenloze lichaam van Jan van Leiden. Nu hangt er een lichtje in, symbool voor zijn ziel.

Noemenswaardig is dat Jan van Leiden en het einde der tijden genomineerd werd voor een Dutch Podcast Award in de categorie ‘vernieuwing’. Met behulp van kunstmatige intelligentie verscheen deze podcast namelijk ook in het Duits. Een interessante ontwikkeling, die betekent we de komende tijd veel nieuwe podcasts kunnen verwachten die oorspronkelijk in een andere taal gemaakt zijn. Wie weet zitten daar ook mooie geschiedenisverhalen tussen.