‘Onweerlegbare vermoedens’ over een nieuwe verdachte van het verraad van Anne Frank en de zeven andere bewoners van Het Achterhuis, dat is wat de uitgever van de eerste levensbeschrijving van vader Otto Frank (1889-1980) belooft. Een poging om aandacht te vragen voor een te gedetailleerd boek over een eerst mislukt en daarna tragisch leven. Frank schoot tekort als student economie, als stagiair bij een warenhuis en als bankier. Familie hielp hem aan een kleine handel in conserveringsmiddelen en kruiden. Het was het enige waar hij verstand van had. Als enige van zijn gezin overleefde hij de kampen. Zijn kinderen miste hij ‘veel meer’ dan zijn eerste echtgenote.
Na de publicatie van het dagboek van zijn jongste dochter in Amerika in 1952 werd Frank een beroemdheid met ‘een enorme drang om zijn verdriet openlijk te beleven’. Post die was geadresseerd als: ‘Aan de vader van Anne Frank te Amsterdam’ kwam aan. Deels kwamen de vele brieven uit Japan, want ook daar vierden opgroeiende meisjes Anne Frank als een ‘nationale heldin’. Daaraan was niet vreemd, schrijft Franks Britse biografe Carol Ann Lee, dat het dagboek een van de eerste gedrukte teksten was waarin het taboe van de maandelijkse bloeding werd doorbroken. ‘In Japan werd de term “Anne Frank” een eufemisme voor menstrueren.’
Pectine
Het inzicht over de nieuwe verdachte is de historica Lee, in 1999 auteur van een biografie van Anne Frank, niet in de schoot geworpen. ‘Ik bleef volharden’, staat er in het woord vooraf. Het naarstige speurwerk in allerlei archieven, waaronder het privé-archief van Frank, dwingt bewondering af, ook omdat Lee naar eigen zeggen geen Nederlands en geen Duits kan lezen. Dit leidt vanaf de allereerste pagina tot verschrijvingen en fouten.
De man die zij aanwijst, SD-handlanger Tonny Ahlers (1917-2000), is de derde die van het verraad wordt verdacht. Eerder werd deze misdaad, waarvoor ondanks twee politieonderzoeken nooit iemand terechtstond, toegedicht aan een magazijnchef van het bedrijf van Otto Frank en daarna aan een schoonmaakster bij dezelfde firma.
Volgens Lee werd Otto Frank, die zijn ‘dubbelleven’ als Wehrmacht-leverancier krampachtig geheim zou hebben willen houden, hiermee door de antisemiet Ahlers gechanteerd. Daarna verraadde deze de familie Frank om een premie op te strijken. Familieleden van Ahlers bleken vorige maand prompt bereid Lee gelijk te geven.
Papa, NSB’er, had nooit gedeugd. Dit laatste is het enige dat door Lee overtuigend wordt aangetoond. Een bewijs van verraad is het allerminst. Zeker is dat Ahlers Otto Frank heeft opgezocht in het voorjaar van 1941, in de wetenschap dat de anti-Duitse Frank aan de Wehrmacht leverde, grondstoffen uit Duitsland geleverd kreeg en nog in zijn bedrijf werkzaam was. Otto Frank gaf Ahlers een tientje zwijggeld.
Lee toont zich ten onrechte geschokt door deze leveranties aan de Wehrmacht. Deze waren indertijd doodnormaal en bij uitstek legaal, zelfs als het om oorlogsschepen en ander wapentuig ging. Het voornaamste product dat Otto Frank naar het schijnt aan het regime van Hitler leverde was pectine, een geleermiddel voor de fabricage van jam, en in het algemeen niet iets waarmee je een wereldoorlog wint.
Dat Otto Frank, blijkbaar vrij van iedere bitterheid, na de bevrijding bereid was een brief ten gunste van Ahlers te schrijven omdat deze hem niet bij de Duitsers had aangegeven, wil alleen zeggen dat Frank zich realiseerde dat hij door nauw bij zijn bedrijf betrokken te blijven de ‘Verordeningen’ in het kader van de Entjudung van het zakenleven overtrad. Hij kon het zich niet veroorloven afstand van zijn zaak te doen. Deze illegale weigerachtigheid liep in de gaten en was daarom riskant.
Even riskant als het onderduiken in Amsterdam, samen met de kinderen, in een groot gezelschap, in het eigen bedrijfspand, ondersteund door een naar verhouding grote groep helpers. Omdat die kring van medewetenden zo groot is geweest, is er ruimte voor speculaties over de verrader van Anne Frank. Van die ruimte heeft ook Lee gebruik gemaakt. Ze zal wel niet de laatste zijn.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
