Begin 2005 begint het eerste proces van het Internationaal Strafhof in Den Haag. Dat maakte de Argentijnse hoofdaanklager Luis Moreno Ocampo onlangs bekend. Dat het Internationaal Strafhof ruim twee jaar geleden juist in Den Haag van start ging, is niet toevallig.
Het is juni 2002, en in de Verenigde Staten wordt de zogenoemde ‘Haagse Invasiewet’ aangenomen. Volgens deze wet mag het Amerikaanse leger Amerikaanse onderdanen uit de handen van het Internationaal Strafhof in Den Haag bevrijden, met alle middelen die nodig zijn. Even ziet Nederland spookbeelden van Amerikaanse soldaten die het strand van Scheveningen bestormen. Inmiddels hebben de Verenigde Staten hun pogingen opgegeven om immuniteit te verkrijgen voor hun soldaten.
De oprichting van het Internationaal Strafhof past in een lange Nederlandse traditie. ‘De regering bevordert de ontwikkeling van de internationale rechtsorde,’ staat in de Nederlandse grondwet. Er zijn wel meer landen met zo’n artikel, maar Nederland voegt al meer dan een eeuw de daad bij het woord. Tijdens de Eerste Internationale Vredesconventie, die in 1899 in Den Haag plaatsvindt, wordt besloten om een Permanent Hof voor Arbitrage in te stellen. Dit hof is bevoegd te bemiddelen in conflicten tussen staten en wordt vanaf 1913 gehuisvest in het Haagse Vredespaleis.
Dat dat Hof begin twintigste eeuw naar Den Haag komt is helemaal niet zo vanzelfsprekend, zegt Jeroen Vervliet, directeur van de bibliotheek van het Vredespaleis. ‘Tijdens de Boerenoorlog (1899-1902) heerste er in Nederland een anti-Engelse stemming. Daardoor kwam de Nederlandse neutraliteit in gevaar. En juist die neutraliteit was de belangrijkste reden om voor Den Haag te kiezen. De Nederlandse regering paste er dan ook voor op om stelling te kiezen in de Boerenoorlog. Als klein land met grote koloniën en weinig militaire middelen had Nederland het meeste profijt van stabiele internationale relaties en vreedzame geschillenbeslechting.’
Na het Permanent Hof voor Arbitrage komen er meer organisaties naar Den Haag. In 1921 brengt de Volkenbond zijn Permanent Hof voor Internationaal Recht ook onder in het Vredespaleis. Na de Tweede Wereldoorlog wordt deze organisatie omgevormd tot het Internationaal Gerechtshof, een van de pijlers van de Verenigde Naties. Ten slotte begint in 1993 het Joegoslavië Tribunaal in Den Haag.
Het Internationaal Strafhof dat volgend jaar van start gaat, past dus in een lange traditie. Edmond Wellenstein, directeur-generaal Task Force Internationaal Strafhof van het ministerie van Buitenlandse Zaken: ‘Natuurlijk is het begonnen met onze neutrale positie aan het begin van de vorige eeuw. Maar met al deze organisaties is er in Den Haag nu vooral veel ervaring aanwezig.’ Daarnaast is Nederland volgens hem ook een land dat bekendstaat om zijn goede organisatie en afspraken. ‘Spelregels zijn een kenmerk van onze cultuur.’
Volgens Olivier Ribbelink, hoofd van de onderzoeksafdeling van het Asser Instituut voor Internationaal Privaat- en Publiekrecht, gelden die spelregels zelfs al sinds de Gouden Eeuw. ‘Al in de zeventiende eeuw was Nederland een handelsnatie die belang stelde in internationale wetgeving om conflicten te voorkomen. Hugo de Groot schreef in 1604 zijn Mare liberum (De vrije zee), dat de vrije doorgang op de oceanen juridisch onderbouwt. En zijn werk De jure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede) uit 1625 heeft de basis gelegd voor het moderne volkenrecht.’ Toch moet de invloed van De Groot niet worden overschat, zegt Ribbelink. ‘Uiteindelijk is het balletje vanaf 1899 gaan rollen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
