Home Gabrielle Petit – Sophie de Schaepdrijver

Gabrielle Petit – Sophie de Schaepdrijver

  • Gepubliceerd op: 11 dec 2018
  • Update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
Gabrielle Petit – Sophie de Schaepdrijver

Wie heeft nog gehoord van Gabrielle Petit? Tot in de jaren zestig was ze een volksheldin, die volop werd herdacht. Ze was een Belgische spionne die in 1916 door de Duitse bezetters van haar vaderland werd geëxecuteerd. Sophie De Schaepdrijver, vermaard door haar standaardwerk De Groote Oorlog, schreef een biografie over haar, die in twee delen uiteenvalt. Het eerste deel verhaalt van Gabrielle Petits bestaan, het tweede reconstrueert de mythe die van haar gemaakt is en gaat nader in op het fenomeen herinneringscultuur.

Petit werd geboren in 1893. Haar leven begon verschrikkelijk, en dat bleef zo. Haar moeder stierf vroeg, haar vader (die zijn vrouw mepte) maakte schuld op schuld en plaatste zijn kinderen in een weeshuis. Op haar vijftiende verliet Gabrielle de school en haar vooruitzichten waren bar: geen opleiding, geen geld, geen familie, geen connecties. Ze werd winkelmeisje en als maatschappelijk vernederde en getrapte kreeg ze het zwaar.

De oorlog ervoer ze als een buitenkans om haar deplorabele situatie te veranderen. Ze reisde haar verloofde, die naar Engeland was gevlucht, achterna om verpleegster te worden. Maar daar werd ze gerekruteerd door de Engelse inlichtingendienst, misschien omdat ze zich niet gedroeg overeenkomstig haar sociale status – ze sprak netjes. Ze opereerde als spionne vooral in Wallonië en rapporteerde over de Duitse logistiek en troepenbewegingen. Op 2 februari 1916 werd ze opgepakt en op 1 april van dat jaar geëxecuteerd. Ze vroeg en kreeg geen gratie – haar ‘radeloze trots’ speelde haar parten. Haar ongelukkige jeugd had haar uitdagend gemaakt.

Na de oorlog werd ze een icoon van het verzet tijdens de Eerste Wereldoorlog, de Belgische Jeanne d’Arc. Ze werd symbool van de vrouwenbeweging. Het maatschappelijke middenveld vereerde haar, omdat ze niet tot de massa behoorde en niet tot de elite. Als ‘volksmeisje’ had ze het op eigen kracht met eigen talenten gemaakt. In werkelijkheid, toont De Schaepdrijver, behoorde ze tot de gevallen bourgeoisie van Doornik; haar oudoom Jules Bara was ooit minister van Justitie. Vruchtbaar blijkt De Schaepdrijvers visie om het niet te laten bij de tegenstelling tussen werkelijkheid en mythe, maar die als een geheel te beschouwen. Want: de kern van de mythe was juist. Gabrielle was een ‘niemand’ en ze werd zo meedogenloos berecht vanwege haar geringe maatschappelijke status. Zo’n winkelmeisje mocht geen praatjes hebben.

Jeroen Vullings is biograaf en criticus.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2019

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer