Hoogleraar letterkunde Frits van Oostrom won de Libris Geschiedenis Prijs 2018 met zijn boek Nobel streven. Hij roemt componist, dirigent en pianist Leonard Bernstein als een genie uit de vorige eeuw.
Wanneer maakte u kennis met Leonard Bernstein?
‘Toen ik een middelbare scholier was. Mijn ouders hadden een grammofoonplaat met de miraculeuze muziek van de musical West Side Story, een van Leonard Bernsteins (1918-1990) bekendste werken. Die plaat heb ik nu thuis.’
Wat raakt u in zijn werk?
‘Zijn muzikaliteit is grandioos. Hij is een van de extreem zeldzame reuzen die niet alleen componeerden en dirigeerden, maar ook virtuoos piano speelden. Zelf speel ik geen enkel instrument, kan geen noten lezen, maar ik ben wel een passieve muziekliefhebber. De musical West Side Story heb ik overigens nooit op toneel gezien, en ook de verfilming zag ik niet. Wel eindeloos gedraaid, en kortgeleden heb ik in het Concertgebouw nog een uitvoering bijgewoond van Bernsteins Chichester Psalms. Bernstein deed dit alles met een vulkanische energie. De levenslust spatte ervanaf.’
Bewonderenswaardig?
‘Als ik een genie zou moeten noemen, dan noem ik hem vanwege zijn niveau en zijn breedte; zo sprak hij ook nog zeven talen. Hij was fotogenieker dan Marilyn Monroe, een echte Amerikaan. En hij was ambassadeur zowel van de musical als van de Amerikaanse klassieke muziek. Van 1958 tot 1969 was hij leider van de New York Philharmonic. Met dit orkest heeft hij symfonieën opgenomen van Gustav Mahler, de componist-dirigent aan wie hijzelf een voorbeeld nam. Hij heeft Mahler geïntroduceerd bij het Amerikaanse publiek.’
Dat beschouwt u als een wapenfeit?
‘Absoluut. Wat ik naast zijn grote muzikaliteit erg in hem waardeer, is dat hij een formidabel docent was. Hij doceerde op Harvard. Op YouTube zijn filmpjes te vinden van zijn schitterende colleges. Maar hij had ook een tv-programma, waarin hij miljoenen Amerikaanse kinderen en hun ouders naar klassieke muziek leerde luisteren.’
Was Bernstein een invloedrijk man?
‘Ik zie hem niet zo snel op een dollarbiljet verschijnen; daarvoor was hij iets te controversieel. Hij heeft zich als zeer linkse democraat bemoeid met de Amerikaanse politiek en hij was biseksueel. Maar in zekere zin heeft hij als cultureel ambassadeur meer invloed gehad dan menige president. Hij is zo iemand die tot uitdrukking brengt dat het in de geschiedenis niet alleen draait om macht, maar ook om schoonheid.’
Ziet u paralellen met uw eigen leven?
‘Bernstein was een “grensganger”. Hij had passie voor zowel het oude als het nieuwe, bewoog zich soepel op het terrein van de hoge en van de lage cultuur. Hij was een man met een missie en een bevlogen leraar. Op een veel bescheidener schaal hoop ik ook iets van dat alles in praktijk te brengen. Mijn boeken, en de Canon van Nederland, zijn er het resultaat van, en hopelijk mijn colleges evenzo.’
Alies Pegtel is historicus en journalist.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
