Home ‘Farao Achnaton veroorzaakte een ware beeldenstorm’

‘Farao Achnaton veroorzaakte een ware beeldenstorm’

  • Gepubliceerd op: 21 augustus 2018
  • Laatste update 31 mrt 2023
  • Auteur:
    Naomi Garritsen
  • 3 minuten leestijd
‘Farao Achnaton veroorzaakte een ware beeldenstorm’

Na de dynastie van farao Achnaton (ca. 1388 – 1351 v. Chr.) barstte er een ware beeldenstorm los, aldus egyptoloog dr. Jaap van Dijk. Had deze farao het te bont gemaakt? Op de Collegedag Het Egyptische godenrijk, die op 5 november plaatsvindt in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, verzorgt Van Dijk een lezing over farao Achnaton en de opkomst van het monotheïsme.

Waarom wordt Achnaton gezien als een bijzondere farao?

‘Farao Achnaton heeft de godsdienst en de cultuur van het oude Egypte revolutionair veranderd. In de Egyptische godsdienst werden heel veel verschillende goden aanbeden. Achnaton vereerde nog slechts één god, de zonnegod Aton. Hij is de enige farao die een monotheïstische religie probeerde in te voeren en dat maakt hem zo bijzonder. Hij liet een nieuwe hoofdstad bouwen voor de god Aton, de stad Amarna. De oude religieuze stad Thebe en de oude hoofdstad Memphis liet hij links liggen.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

‘Achnaton had haast: in korte tijd wilde hij tempels en paleizen uit de grond stampen’

Voerde hij behalve het monotheïsme nog andere grote veranderingen door?

‘Achnaton voerde een nieuwe kunstzinnige stijl in, de Amarna-stijl. De klassieke Egyptische kunst was opgebouwd uit vaste verhoudingen waaraan je deze stijl direct herkent. Tijdens het regime van Achnaton werd van deze verhoudingen afgeweken waardoor kunst uit deze periode er heel anders uitziet. De Amarna-stijl was minder statisch. Daarnaast beeldde men ook andere onderwerpen af, zoals het doen en laten van de koninklijke familie. Voorheen rustte hier een taboe op. De farao werd in deze tijd ook op een heel andere manier afgebeeld dan voorheen gebruikelijk was, bijvoorbeeld met een groot kalebasvormig hoofd en vrouwelijke gelaatstrekken. Waarom dit zo was, weten we niet.

Behalve in de kunst, is de Amarna-stijl ook terug te vinden in de architectuur uit deze tijd. Traditioneel werden gebouwen van grote blokken zandsteen gebouwd. Deze blokken waren zwaar en werden met veel moeite bovenop elkaar geplaatst, maar Achnaton had haast. Hij wilde binnen korte tijd tempels en paleizen uit de grond stampen en liet daarom bouwen met kleine bouwblokjes.’

Wat gebeurde er nadat farao Achnaton overleed?

‘Dat weten we niet precies. Gedacht wordt dat zijn vrouw Nefertiti, de koningin, een korte periode Egypte bestuurd heeft nadat Achnaton was overleden. Daarna is zij opgevolgd door de beroemde farao Toetanchamon. Toetanchamon was waarschijnlijk de zoon van Achnaton en Nefertiti. Aan het begin van zijn regering was zijn naam Toetanchaton, naar de zonnegod Aton. Onder Toetanchaton werd alles teruggedraaid: hij veranderde zijn naam in Toetanchamon, naar de oude god van Thebe, het tegenwoordige Luxor. De oude steden Memphis en Thebe werden hersteld en er werd een begin gemaakt met het slopen van de tempels en paleizen in Amarna. Er barstte een ware beeldenstorm los. In bronnen na Achnatons dood werd geschreven dat hij Egypte in het verderf had gestort en dat de goden zich van Egypte hadden afgekeerd. Er was in het oude Egypte nooit zo’n grote breuk geweest zoals die na de Amarna-periode. Dat is uniek.’

Hoe komt het dat we ondanks deze beeldenstorm toch veel over de Amarna-periode weten?

‘Achnaton raakte na zijn dood snel in de vergetelheid, maar dankzij de bouwblokjes die tijdens zijn dynastie werden gebruikt voor het bouwen van tempels en paleizen, weten we nog vrij veel over deze tijd. Na zijn dood werden veel van deze blokjes gebruikt als vulling in de funderingen van tempels van latere farao’s. Tijdens opgravingen zijn ze in groten getale teruggevonden. Veel van deze beschilderde blokjes geven ons een beeld van het reilen en zeilen in de stad Amarna en de koninklijke familie.’

Bestel hier tickets voor de collegedag Het Egyptische godenrijk.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer