Home Een ideologie met gebreken

Een ideologie met gebreken

  • Gepubliceerd op: 14 april 2004
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 2 minuten leestijd

In de eerste drie decennia na de oorlog had de politieke elite een groot vertrouwen in de overheid. Die was verantwoordelijk voor het oplossen van maatschappelijke problemen. Een actief overheidsbeleid was mogelijk doordat de Nederlandse economie in deze periode groeide als nooit tevoren. Zo kreeg Nederland een omvangrijk systeem van sociale voorzieningen en een oerwoud van subsidieregelingen. Deze intensieve overheidsinterventie ging uit van blijvende groei en vrijwel volledige werkgelegenheid.



Vandaar dat dit systeem in de loop van de jaren zeventig in moeilijkheden raakte, toen het afgelopen was met de sterke groei en de werkloosheid toenam. De crisis van de verzorgingsstaat veroorzaakte ook in het buitenland een langdurig debat, waarin de voorstanders van overheidsinterventie al snel in het defensief raakten. De overheid werd in toenemende mate beschouwd als deel van het probleem en niet als de oplossing.

Die moest gezocht worden in het terugdringen van de staat, de privatisering van overheidsbedrijven en -taken en meer marktwerking. Ook in Nederland werd tussen 1975 en 1985 intensief gediscussieerd over een wijziging van de politieke prioriteiten, al werd Nederland minder geteisterd door neoliberale fundamentalisten dan de Verenigde Staten en Engeland.

De neoliberale receptuur werd in Nederland voorzichtig geïntroduceerd door het eerste kabinet-Lubbers en bleef in de volgende decennia dominant. Dat wil zeggen dat we nu al ruim twee decennia ervaring hebben met neoliberale oplossingen voor de problemen van de verzorgingsstaat. Gezien het optreden van de neoliberalen in het publieke debat zou je dat bepaald niet denken. Hoewel zij op velerlei beleidsterreinen hun zin hebben gekregen, gedragen zij zich als een gideonsbende die een min of meer hopeloos gevecht levert tegen het grootste mythische monster van de Nederlandse politiek, de ‘linkse Kerk’.

Misschien is er daarom relatief weinig aandacht voor het feit dat de zo bejubelde neoliberale oplossingen ten dele zeer negatieve gevolgen hebben gehad. Dat geldt vooral voor de privatisering van overheidsbedrijven en -taken. De gemiddelde burger heeft daar alleen maar nadeel van ondervonden: minder dienstverlening tegen hogere prijzen. Ook onttrekt een deel van de overheidsactiviteiten zich door zogenoemde `verzelfstandiging’ aan behoorlijke politieke controle.

We dienen ons te realiseren dat het neoliberalisme, net als het ongekende vertrouwen in de overheid na de oorlog, niets anders is dan een ideologie met gebreken. Het is tijd voor een nieuw politiek debat en een nieuwe beleidsideologie. De gebreken daarvan worden dan ongetwijfeld over een jaar of dertig duidelijk.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer