Van de concertzaal naar de cel: het verhaal van de Tilburger Stan Donders leest als een omgekeerd sprookje. Waarom ging hij spioneren voor de Sovjet-Unie? Journalist Mark Traa zocht het uit.
In september 1957 meldde zich een vrouw bij de Generaal-Majoor Kromhoutkazerne in Tilburg. Ze had een schetstekening bij zich die haar man had gemaakt van een militair vliegveld. Was dat geen spionage? Het was snel duidelijk dat de vrouw haar man verlinkte omdat die er een maîtresse op na hield. Maar hoe was een eenvoudige vertegenwoordiger in textiel in de greep gekomen van de Russen?
Download gratis de speciale digitale editie "De Kruimelspion – Het geheime leven van Stan Donders"
De spionageaffaire rond Stan Donders haalde destijds alle kranten. Voor het lezerspubliek was hij geen onbekende. Donders was voor de Tweede Wereldoorlog een succesvolle concertdirigent geweest, die triomfen vierde in Nederland en Duitsland. Tijdens de bezetting hadden de Duitsers hem samen met andere prominenten opgesloten in het gijzelaarskamp in Haaren. Om de moed erin te houden leidde hij daar het orkestje van medegevangenen. Maar na de oorlog ging het met Donders bergafwaarts. Met als dieptepunt zijn arrestatie als Sovjet-spion.
Veel details in de zaak-Donders kwamen nooit naar buiten, ondanks de grote media-aandacht. Politie en justitie zwegen in alle talen over de motieven van de verdachte. De rechtszaken tegen Donders vonden achter gesloten deuren plaats. Daar ontkende hij elke betrokkenheid bij spionage. Intussen had hij een deal gesloten met de Binnenlandse Veiligheidsdienst, die hij wél vertelde waarom hij zich uit eigen beweging had gemeld bij de Sovjet-ambassade in Den Haag. De verklaringen die Donders aflegde werden nooit openbaar. Tot nu.
In het online boekje ‘De kruimelspion – het geheime leven van Stan Donders’ van Historisch Nieuwsblad vertelt journalist Mark Traa het hele verhaal van de spionagezaak. Hij kreeg daarvoor inzage in de processtukken en het dossier dat de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) aanlegde over Stan Donders. Het verhaal biedt een uniek inkijkje in de wereld van spionage en contraspionage in Nederland in het holst van de Koude Oorlog.
