Home DIE SLAPPE NEDERLANDERS – OF VIEL HET TOCH WEL MEE IN 1940-1945?

DIE SLAPPE NEDERLANDERS – OF VIEL HET TOCH WEL MEE IN 1940-1945?

  • Gepubliceerd op: 17 december 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Johannes Houwink ten Cate
  • 2 minuten leestijd

De morele kwaliteit van het Nederlandse volk in bezettingstijd is inzet geworden van een conflict tussen de generaties, schrijft Dick Verkijk (geboren 1929). Verkijk heeft als jongen in Haarlem de oorlog zelf meegemaakt en gaat daar prat op. In een goed geschreven maar pover gedocumenteerde tirade van ruim honderd bladzijden neemt Verkijk het op voor zijn eigen generatie en die van zijn ouders. Hij wil en zal het ongelijk bewijzen van populariserende jongere geschiedschrijvers als Chris van der Heijden en Nanda van der Zee. Deze ‘neo-historici’ zouden geheel ten onrechte de indruk hebben gewekt dat het oorlogsverleden overwegend ‘grijs’ van kleur is en de oorlogsgeneratie tijdens de jodenvervolging heeft gefaald.

        Hun kritiek op De Jong is – zegt Verkijk – een gevecht tegen windmolens. Want De Jong heeft helemaal niet beweerd dat ons volk een heldenvolk is geweest. Dit lijkt mij waar. De stelling dat de meeste gewone Nederlanders toen gewoon doorleefden, is toch deels ontleend aan het door De Jong genoteerde feit dat van de miljoenen Nederlanders er niet meer dan tienduizenden vóór de Slag om Arnhem in de georganiseerde illegaliteit gingen.
        De zelfbenoemde advocaat van de oorlogsgeneratie Verkijk hanteert een veel ruimere definitie van de term ‘verzet’. Elk handelen dat tegen de bezettingspolitiek was gericht en elke strafbare afwijzing van maatregelen van de bezetters is voor Verkijk ‘verzet’. Naar zijn zeggen hebben vele honderdduizenden Nederlanders de politiek van de bezetters innerlijk afgewezen, als het ging om de nazi-ideologie. Het is algemeen bekend en toch is het goed dat Verkijk er weer de nadruk op legt. Tallozen weigerden lid te blijven van verenigingen die onder NSB-leiding gelijkgeschakeld werden. En driehonderd duizend Nederlanders wilden hun radio, waarmee je naar de Engelse zender kon luisteren, niet inleveren.
        Zo maakt Verkijk ook duidelijk dat de verschillende beoordelingen van ‘het Nederlandse volk in bezettingstijd’ vooral een kwestie zijn van definitie. De betekenis van de termen ‘goed’ en ‘fout’ is veranderd. De bevolking in bezet gebied beschouwde alle tegenstanders van de bezetter en diens helpers als ‘goed’ en alleen NSB-ers en andere potentiële verraders als ‘fout’. Bij deze definitie sluit Verkijk zich aan. In tegenstelling tot de huidige norm, die iemand pas ‘goed’ noemt als hij zelf een joodse onderduiker in huis heeft gehad.

Johannes Houwink ten Cate is medewerker van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
De Britse opdeling zorgt voor de grootste migratie in de menselijke geschiedenis
Artikel

India en Pakistan zijn al aartsrivalen sinds hun geboorte

De spanningen tussen kernmachten India en Pakistan liepen in de afgelopen week hoog op. Het conflict over het grensgebied Kashmir stamt uit 1947, het jaar van de opdeling van Brits-Indië. Die ging gepaard met gruwelijkheden en geweld: goede buren werden plotseling elkaar aartsvijanden. Begin juli 1947 arriveerde de Britse advocaat Cyril Radcliffe in een snikheet...

Lees meer
Militaire parade door Moskou in 2015
Militaire parade door Moskou in 2015
Artikel

Rusland vierde 9 mei niet altijd zo uitbundig. Nu moet de militaire parade de oorlog in Oekraïne rechtvaardigen

In 1945 viert de Sovjet-Unie voor het eerst de overwinning op nazi-Duitsland met een grote parade. Sindsdien is de betekenis van de wapenschouw op 9 mei verschillende keren veranderd. Tegenwoordig moet die militaire parade in Moskou vooral de oorlog in Oekraïne en het regime van president Vladimir Poetin legitimeren. ‘Ter gelegenheid van de overwinning op...

Lees meer