Home De vooruitgang: `Voorlichters mogen de burgers niet opvoeden’

De vooruitgang: `Voorlichters mogen de burgers niet opvoeden’

  • Gepubliceerd op: 8 februari 2002
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 3 minuten leestijd

Proefschriften, lezingen of artikelen kunnen ons beeld van het verleden ingrijpend veranderen. Luuk Hajema legt in zijn proefschrift uit waarom de Nederlandse overheid zoveel voorlichters heeft.


`In maart 1946 stelde de regering een commissie in onder leiding van Gerrit Jan Van Heuven Goedhart. Die moest onderzoeken hoe de overheid burgers moest voorlichten over beleid,’ vertelt Luuk Hajema. Hajema is zelf al tien jaar voorlichter bij de gemeente Groningen en promoveerde op de voorlichting in Groningen in de periode 1945-2001. `Zo kort na de Tweede Wereldoorlog was overheidsvoorlichting een gevoelig onderwerp. Het werd al snel geassocieerd met de propaganda van de nationaal-socialisten.
        De commissie-Van Heuven Goedhart adviseerde daarom dat overheidsvoorlichters zich zouden beperken tot het verduidelijken van het beleid. Ze mochten zich niet bemoeien met het opvoeden van burgers. In het rapport staat: “Geen campagne derhalve ten gunste van een politieke opvatting, van sport of geen sport op Zondag, of van een bepaalden kunstvorm; wél een campagne ten bate van veilig verkeer, tegen schoolverzuim of gifhandel, dan wel voor meer sparen.”
        Sinds die tijd is het aantal voorlichters sterk toegenomen. Dat heeft te maken met de ontzuiling. Via de zuilen hadden politici een directe band met de burgers. Maar die ging in de jaren zestig verloren. Overheden namen steeds meer voorlichters aan om de burgers te informeren. Groningen had er tot aan het einde van de jaren vijftig geen. Nu is bijna twee procent van alle ambtenaren bij de gemeente in dienst als voorlichter of “communicatiemedewerker”.
        We hebben sinds 1946 veel geleerd over de manier waarop voorlichting werkt. In een scherpe scheiding tussen voorlichting en reclame of propaganda, zoals de commissie-Van Heuven Goedhart die trok, geloven we tegenwoordig niet meer. Iedereen die informatie verstrekt heeft daar een belang bij, ook een voorlichter. De grens tussen voorlichting en pr is vaag. Ik stel daarom een ander criterium voor: de informatie van een voorlichter moet toetsbaar zijn: hij moet aangeven waar zijn informatie vandaan komt en waar de burger die bronnen kan vinden. Een voorlichter is dan gedwongen de waarheid te spreken.

Het aantal overheidsvoorlichters zal de komende jaren alleen maar toenemen. De gemeente Groningen werkt aan een digitaal loket Bouwen en Wonen, waar burgers bijvoorbeeld kap-, sloop- en bouwvergunningen kunnen aanvragen. Het is de bedoeling dat ze via de computer kunnen volgen hoe het gaat met de verwerking van hun aanvraag, en kunnen controleren of die niet ergens blijft liggen. Zo’n open manier van werken vraagt veel van een communicatieafdeling. Daarom zijn er voorlichters betrokken bij het opzetten van dit systeem.
        Dat je als voorlichter een belang hebt bij het geven van informatie, betekent niet dat je je vereenzelvigt met het beleid. In februari 2001 hield de gemeente Groningen een referendum over plannen voor de vernieuwing van de Grote Markt. Ik heb hard gewerkt om duidelijk te maken dat die plannen goed in elkaar zaten, maar toen de burgers ze genadeloos afkeurden, zag ik dat niet als een nederlaag. Er komt wel weer een ander plan, denk ik in zo’n geval. Maar dat geldt niet voor iedereen. Sommige collega’s waren er kapot van.’

DE GLAZENWASSERS VAN HET BESTUUR. LOKALE OVERHEID, MASSAMEDIA, BURGERS EN COMMUNICATIE. GRONINGEN IN LANDELIJK PERSPECTIEF 1945-2001, door Luuk Hajema. 438 p. Van Gorcum, ca. 27,- euro

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer