Home `De Berlijnse muur was “historisch juist”’

`De Berlijnse muur was “historisch juist”’

  • Gepubliceerd op: 29 apr 2002
  • Update 02 mei 2023
  • Auteur:
    Geertje Dekkers

Proefschriften, lezingen of artikelen kunnen ons beeld van het verleden ingrijpend veranderen. Frank Zuijdam relativeert in zijn proefschrift over het vredesbeleid van de Partij van de Arbeid in de jaren zestig en zeventig het zwart-witbeeld van Nieuw Links.

De PvdA schoof in de jaren zestig en zeventig sterk op naar links op het gebied van de buitenlandse politiek. Volgens historicus Frank Zuijdam was dat grotendeels een strategische zet. Zuijdam promoveerde onlangs op Tussen wens en werkelijkheid. Het debat over vrede en veiligheid binnen de PvdA in de periode 1958-1977.
        `In 1966 werd Nieuw Links opgericht. Het was een groep dertigers uit de PvdA – Jan Nagel was een van hen –, die zich afzette tegen het establishment binnen de partij. Ze zagen zichzelf als de jonge generatie die de oudere af moest lossen. Nieuw Links wilde de Vietcong erkennen, en de DDR. Echt nieuw waren die ideeën niet, maar zo werden ze wel gepresenteerd.
        De PvdA had Nieuw Links nodig. Nederland raakte ontzuild en de zwevende kiezer deed zijn intrede. De aanhang van de PvdA daalde dramatisch. Den Uyl haalde Nieuw Links binnen omdat hij verwachtte dat de partij zo jonge kiezers kon trekken; de babyboomgeneratie kreeg in die tijd stemrecht. Nieuw Links bracht de partij nieuw elan. De polarisatiestrategie werd ingevoerd: de PvdA zette zich af tegen alles wat rechts was, vooral tegen de Katholieke Volks Partij, waarmee ze eerder had samengewerkt. Door die polarisatie hoopte de PvdA weer aansluiting te vinden bij de kiezers die naar links waren opgeschoven.
        De buitenlandse politiek van de PvdA was tot dan toe sterk gericht op de Verenigde Staten en de NAVO. Vanaf het einde van de jaren zestig werd het beleid radicaler. Dat ging niet altijd even doordacht. Jan Nagel, bijvoorbeeld, beweerde in die tijd dat de Berlijnse muur “historisch juist” was. In het debat over vrede en veiligheid werd op den duur nauwelijks nog geluisterd naar deskundigen. Je moest in die tijd vooral progressief zijn. Dat betekende: zeer kritisch tegenover de NAVO. Ook sprak het voor je als je voor de erkenning van de DDR was. De realiteit werd daarbij vaak uit het oog verloren.
        De aanhang van Nieuw Links is daar achteraf op aangevallen. PvdA’er Bart Tromp, bijvoorbeeld, ziet de jaren zeventig als een periode van totale intellectuele verwarring. Hoe daar wel wat in zit, vind ik het te makkelijk om het idealisme van die tijd achteraf belachelijk te maken. Voor hen leek het einde van de Koude Oorlog en het bijbehorende vijanddenken dichtbij. Tegen die achtergrond is de radicale koers van de PvdA beter te begrijpen.
        Eén persoon is ook in die tijd altijd praktisch gebleven: Max van der Stoel. Hij wordt nu vooral gewaardeerd vanwege zijn werk voor de mensenrechten, maar ook op het gebied van de buitenlandse politiek is hij belangrijk geweest. Ik zie mijn boek daarom deels als een rehabilitatie van Van der Stoel. Hij had hooggestemde idealen, waaraan hij nu nog steeds vasthoudt. Hij streefde naar de wereldvrede. Maar daarbij verloor hij de werkelijkheid niet uit het oog. Het had volgens hem weinig zin om kernwapens uit Nederland te weren – wat de meeste PvdA’ers wilden – als het werkelijke probleem – de Koude Oorlog – bleef bestaan. Van der Stoel vond dat de wapenwedloop gestopt moest worden door de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten dichter bij elkaar te brengen. En dat kon volgens hem alleen in heel kleine stappen.
        Inmiddels is de PvdA weer opgeschoven naar rechts. Het huidige debat over de aanschaf van de JSF bijvoorbeeld, gaat alleen over geld. Toen er besloten moest worden over de aankoop van de latere F16, halverwege de jaren zeventig, was dat heel anders. Er was toen grootschalig verzet. Veel PvdA-leden vonden dat Nederland geen Amerikaanse toestellen mocht kopen, en geen impuls mocht geven aan de bewapeningsspiraal. Dergelijke principiële argumenten hoor je nu helemaal niet meer.’

TUSSEN WENS EN WERKELIJKHEID door Frank Zuijdam. 457 p. Uitgeverij Aksant, 31,30 euro

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Stilleven van Alexander Adriaenssen
Stilleven van Alexander Adriaenssen
Interview

Gevulde eieren met suiker en kaneel: zeventiende-eeuwse recepten bevatten verbazende combinaties

Voor de bouw van de Markthal in Rotterdam onderzochten archeologen de bodem en vonden er kookpotten, keukengerei en etensresten. Op deze plek werd dus ook vroeger al veel gegeten. Naar aanleiding van de vondsten is er nu een kookboek over de historische Rotterdamse cuisine. Het is volgens auteur Manon Henzen meer dan een receptenboek: ‘Historische...

Lees meer
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Jacob Ruychaver met zijn gezin op een schilderij door Frans Hals
Beeldessay

Pronken met onze families doen we al eeuwen

Gezellig, gelovig of rijk. Met een familieportret laten gezinnen aan de buitenwereld zien wie ze zijn. En dat ze hun leven goed voor elkaar hebben.  Wie in de zeventiende eeuw een Amsterdams grachtenhuis binnenliep, kon in de ontvangstkamer worden verwelkomd door een groot schilderij van de bewoners. Bijvoorbeeld van een strenge vader in donkere mantel...

Lees meer
Filmposter Zwei zu eins
Filmposter Zwei zu eins
Recensie

Duitsers op het dievenpad in schelmenfilm Zwei zu eins

Over het leven in de DDR bestaan veel grimmige films, maar Zwei zu eins bewijst dat je er ook een schelmenkomedie over kunt maken. De film speelt zich af in de zomer van 1990 in het Oost-Duitse Halberstadt. De aanstaande Duitse eenwording gaat in het stadje gepaard met massaontslagen en failliete fabrieken. Drie gedesillusioneerde werkloze...

Lees meer
Cover HN78 2025
Cover HN78 2025
Interview

Broedermoord en ruzie over de erfenis: familiedrama’s zijn van alle tijden

De zomereditie van Historisch Nieuwsblad is gevuld met artikelen over familie. Volgens eindredacteur Mirjam Janssen is het een prachtig thema omdat veel geschiedenis daar nu eenmaal begint. ‘Iemands status en opvoeding, en de mogelijkheden die hij of zij krijgt in het leven hangen voor een groot deel af van de familie. We laten zien hoe families...

Lees meer