Donald Trump eist minstens 475 miljoen dollar schadevergoeding van CNN. Volgens de voormalig president probeert de nieuwszender zijn kansen bij de verkiezingen in 2024 te verkleinen door hem vals te beschuldigen, weg te zetten als ‘Russische lakei’ en te vergelijken met Adolf Hitler.
Het kan uitlopen op een flink juridisch spektakel. Of het zover komt, is maar de vraag. Trump blaast wel vaker hoog van de toren en topadvocaten staan niet langer in de rij om hem bij te staan. Bovendien is de oud-president zelf aangeklaagde in een heleboel andere zaken.
Machtswellusteling
Voorlopig is dé smaadkwestie uit de Amerikaanse geschiedenis er een van bijna driehonderd jaar geleden: the Crown versus John Peter Zenger. De heibel begon in 1732 met een nieuwe door de Engelse koning aangestelde gouverneur van New York. Deze William Cosby ontpopte zich in een mum van tijd tot een machtswellusteling en corrupte bestuurder. New Yorks opperrechter weigerde mee te gaan in Cosby’s juridische vervolging van een van zijn voorgangers Rip van Dam, een interim-gouverneur met Nederlandse wortels. De opperrechter werd daarop ontslagen.
Tegenstanders probeerden Cosby aan te pakken via de pers, maar de belangrijkste krant van de kolonie, de New-York Gazette, was in handen van een supporter van de gouverneur. Drukker John Peter Zenger werd wel bereid gevonden om een tegenhanger van zijn persen te laten rollen: de New-York Weekly Journal.
Omdat onduidelijk was wie de kritische artikelen in de New-York Weekly Journal schreef, werd Zenger in 1734 gearresteerd. Eerder hadden woedende voorstanders van de gouverneur al kranten verbrand in het openbaar. Na negen maanden in voorarrest te hebben gezeten, stond de drukker in 1735 terecht.
‘De zaak van vrijheid’
Dat de drukker werd vrijgesproken was de verdienste van de briljante advocaat Andrew Hamilton. Die wist de jury er niet alleen van te overtuigen dat wat Zenger in zijn krant over Cosby beweerde waar was, maar dat dit juridische gevecht niet over een drukker of over New York ging, maar over ‘de beste zaak, de zaak van vrijheid’.
De uitspraak liet zijn sporen na. De verschillende kampen stonden met deze juridische strijd aan de basis van de partijvorming in Amerika. Gezag was bovendien niet langer boven elke discussie verheven: een gouverneur die er een potje van maakte, kon rekenen op een publieke roep om vervanging. In de wet stonden nog altijd dezelfde artikelen over smaad, maar de koloniale justitie aarzelde sterk of ze nog smaadzaken moest beginnen.
Al deze ingrediënten droegen bij aan het klimaat dat vier decennia later de Amerikaanse Revolutie mogelijk maakte. En toen in 1791 via de Bill of Rights de grondwet werd aangescherpt, regelde het eerste amendement de persvrijheid: het Congres mocht geen wetten maken ‘die de vrijheid van meningsuiting, of die van de pers beperkten’.
